Iqtisodiyot” kafedrasi “iqtisodiyot nazariyasi” fanidan kurs ishi mavzu

IV. Xalqaro Iqtisodiy Tashkilotlar faoliyatida O’zbekistonning ishtirokini ta’minlash masalalari.

So‘nggi yillarda O‘zbekiston turli xalqaro iqtisodiy tashkilotlar faoliyatida faol ishtirok etayotgani mamlakatimizning jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuvida muhim qadam bo‘ldi. Biroq O‘zbekistonning mazkur tashkilotlardagi ishtiroki samaradorligini oshirish uchun hali bir qancha masalalarni hal etish zarur.

O‘zbekistonning xalqaro iqtisodiy tashkilotlarga qabul qilinishi mamlakat mustaqillikka erishganidan ko‘p o‘tmay, 1992 yilda boshlangan. Oʻsha yili Oʻzbekiston Birlashgan Millatlar Tashkilotiga (BMT) toʻla huquqli aʼzo sifatida aʼzo boʻldi va bu mamlakat uchun BMTning turli dastur va loyihalarida ishtirok etish imkoniyatlarini ochib berdi. O‘zbekiston 1993-yilda Xalqaro valyuta jamg‘armasi (XVJ) va Jahon bankiga, 1994-yilda esa Jahon savdo tashkilotiga (JST) kuzatuvchi sifatida a’zo bo‘ldi.
O‘shandan beri O‘zbekiston ushbu tashkilotlar bilan hamkorligini mustahkamlash bo‘yicha qator chora-tadbirlarni amalga oshirdi. Masalan, 2003 yilda O‘zbekiston XVF bilan o‘zaro anglashuv memorandumini imzolagan bo‘lib, unda makroiqtisodiy barqarorlikni yaxshilash, moliya sektorini mustahkamlash va boshqaruvni takomillashtirish bo‘yicha majburiyatlar kiritilgan. Natijada, 2004 yilda XVF O‘zbekiston uchun uch yillik kengaytirilgan kredit mablag‘larini tasdiqladi va bu mamlakatga iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish va moliyaviy ahvolini yaxshilashga yordam berdi.
Bundan tashqari, Oʻzbekiston Jahon bankining taʼlim boʻyicha global hamkorlik va Markaziy Osiyoda energiya-suvni rivojlantirish dasturi kabi turli dastur va tashabbuslarida faol ishtirok etgan. Ushbu dasturlar orqali O‘zbekiston ta’lim, energetika va suv xo‘jaligi sohalarida muhim loyihalarni amalga oshirish uchun moliyaviy va texnik yordam oldi.
So‘nggi yillarda O‘zbekiston ham JSTdagi ishtirokini oshirish choralarini ko‘rdi. 2019-yilda O‘zbekiston JSTga a’zo bo‘lish uchun ariza topshirdi va shundan buyon tashkilot talablariga rioya qilish bo‘yicha faol ish olib bordi. Bu ishbilarmonlik muhitini yaxshilash va savdo raqobatbardoshligini oshirish bo‘yicha huquqiy va institutsional islohotlarni amalga oshirish, shuningdek, JSTning boshqa a’zolari bilan muzokaralar olib borishni o‘z ichiga oladi.
Biroq, O‘zbekistonning xalqaro iqtisodiy tashkilotlardagi ishtiroki samaradorligini oshirish uchun hal qilinishi kerak bo‘lgan bir qancha muammolar mavjud. Asosiy muammolardan biri ma'lumotlar va statistik ma'lumotlarning sifati va mavjudligini yaxshilash zarurati. Aniq va ishonchli ma'lumotlar asosli siyosat qarorlarini qabul qilish va rivojlanish maqsadlari sari borishni kuzatish uchun juda muhimdir. O‘zbekiston so‘nggi yillarda bu borada muvaffaqiyatga erishdi, biroq hali ham yaxshilanish uchun imkoniyatlar mavjud.
Yana bir muammo - tartibga solish muhitini yaxshilash, savdo va sarmoyaviy yo‘nalishdagi byurokratik to‘siqlarni kamaytirish zarurati. Bu tadbirkorlik sub’ektlarini ro‘yxatdan o‘tkazish tartib-taomillarini tartibga solish, savdodagi tarif va tarifsiz to‘siqlarni kamaytirish, intellektual mulk huquqlarini himoya qilishni takomillashtirishni o‘z ichiga oladi. O‘zbekistonda bu muammolarni hal qilish choralari ko‘rildi, biroq xorijiy sarmoyani jalb qiluvchi va eksportni rag‘batlantiradigan qulay ishbilarmonlik muhitini yaratish uchun ko‘proq ish qilish kerak.
O‘zbekiston xalqaro iqtisodiy tashkilotlardagi faol ishtirokini oshirish uchun tarkibiy islohotlarni amalga oshirish va ishbilarmonlik muhitini yaxshilashga ustuvor ahamiyat berishda davom etishi kerak. Bu qonun ustuvorligini mustahkamlash, boshqaruv tizimini takomillashtirish va qarorlar qabul qilish jarayonlarida shaffoflikni oshirishni o‘z ichiga oladi. Bu islohotlar investorlar ishonchini oshirishga, xorijiy sarmoya va savdo uchun yanada qulay muhit yaratishga yordam beradi.
Bundan tashqari, O‘zbekiston xalqaro iqtisodiy tashkilotlarga a’zo boshqa davlatlar bilan faolroq muloqot va hamkorlik olib borishi kerak. Bunga ilg‘or tajriba va tajriba almashish, qo‘shma loyihalarda hamkorlik qilish, o‘qitish va salohiyatni oshirish dasturlarida ishtirok etish kiradi. Bu orqali O‘zbekiston boshqa mamlakatlar tajribasini o‘rganishi, ularning tajriba va resurslaridan foydalanishi mumkin.

Xulosa

Xulosa qilib aytganda, xalqaro iqtisodiy tashkilotlar jahon iqtisodiyotini shakllantirishda, iqtisodiy o‘sish va taraqqiyotni rag‘batlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Xalqaro valyuta jamg'armasi, Jahon banki va Jahon savdo tashkiloti moliyaviy yordam ko'rsatish, erkin savdoni rivojlantirish, savdo nizolarini hal qilish va a'zo mamlakatlarda iqtisodiy sharoitlarni yaxshilashga qaratilgan islohotlarni amalga oshirishda muhim rol o'ynadi. Shu bilan birga, ushbu tashkilotlarga nisbatan tanqidiy fikrlar va islohotlarga chaqiriqlar ham ko‘tarilib, shaffoflik, mas’uliyat va vakillikni kuchaytirish zarurligini ko‘rsatmoqda. Ushbu qiyinchiliklarga qaramay, inson kapitali, infratuzilma va innovatsiyalarga sarmoya kiritish orqali iqtisodiy o'sish va rivojlanishni rag'batlantirish bo'yicha takliflar barqaror va adolatli iqtisodiy taraqqiyotga erishish uchun istiqbolli echimlarni taklif etadi. Xalqaro iqtisodiy tashkilotlar barcha uchun farovon va adolatli kelajakni ta'minlash uchun ushbu maqsadlar yo'lida ishlashni davom ettirishi muhimdir.