Irsiy kasalliklar

Ayol jinsiy hujayrasi (tuxum hujarasi) dagi 23-nchi xromasoma iks-iks (XX), erkak jinsiy hujayrasi (spermatozoid) dagi 23-nchi xromasoma, iks-igrik (XY) bo`ladi.Erkak jinsiy hujayrasining iks (X) xromasomasi ayol jinsiy hujayrasining iks (X) xromasomasi bilan qo`shilsa homila qiz bo`ladi.Erkak jinsiy hujayrasidagi igrik (Y) xromasoma ayol jinsiy hujayrasining iks (X) xromasomasi bilan qo`shilsa homila o`g`il bo`ladi.Ta`kidlash lozimki, ayol jinsiy hujayrasi yadrosining xromasomasi faqat XX (iks-iks) bo`ladi. Shunday qilib, bunyod bo`lgan homilaning qiz yoki o`g`il bo`lishi, asosan erkak jinsiy hujayrasi yadrosidagi 23-nchi iks-igrik (XY) xromasomaga bog`liq. Ammo, bu jarayon erkak va ayolning xohishi (ixtiyori) ga bog`liq emas.

Ayol jinsiy hujayrasi (tuxum hujarasi) dagi 23-nchi xromasoma iks-iks (XX), erkak jinsiy hujayrasi (spermatozoid) dagi 23-nchi xromasoma, iks-igrik (XY) bo`ladi.Erkak jinsiy hujayrasining iks (X) xromasomasi ayol jinsiy hujayrasining iks (X) xromasomasi bilan qo`shilsa homila qiz bo`ladi.Erkak jinsiy hujayrasidagi igrik (Y) xromasoma ayol jinsiy hujayrasining iks (X) xromasomasi bilan qo`shilsa homila o`g`il bo`ladi.Ta`kidlash lozimki, ayol jinsiy hujayrasi yadrosining xromasomasi faqat XX (iks-iks) bo`ladi. Shunday qilib, bunyod bo`lgan homilaning qiz yoki o`g`il bo`lishi, asosan erkak jinsiy hujayrasi yadrosidagi 23-nchi iks-igrik (XY) xromasomaga bog`liq. Ammo, bu jarayon erkak va ayolning xohishi (ixtiyori) ga bog`liq emas.

Ayol va erkak jinsiy hujayralarining har ikkalasi ayol bachadon nayida bir-biri bilan qo`shilishi (urug`lanishi) natijasida yangi hujayra (homila) paydo bo`ladi. Bu yangi hujayra (homila) da 46 ta xromasoma bo`lib, ularning har qaysisida ko`plab genlar bo`ladi. Mazkur xromasomalar va genlar ota-ona va ulardan oldingi avlodlar organizmining irsiy (nasl) xususiyatlarini homilaga o`tkazadilar.Agar mazkur homilaning otasi yoki onasini (ular yaqin qarindosh bo`lsa ikkalasini) oldingi avlodining xromasoma va genlari mutatsiyaga uchragan bo`lsa (yoki irsiy kasalligi bo`lsa), mazkur kasallik bilan kasallangan (mutatsiyaga uchragan) xromasoma va genlar homilaga o`tishi va unda irsiy (nasl) kasallikni paydo qilishi mumkin. Er va xotinning birovini avlodida irsiy (nasl) kasallik bo`lgan bo`lsa, uning jinsiy hujayrasidagi mutatsiyaga uchragan xromasoma va genlar homilaga o`tadi. Bordiyu er-xotin bir-biriga yaqin qarindosh bo`lsa, ularning ota-onalari, bobo-momolari bir-biriga yaqin bo`lgani uchun avloddagi irsiy kasallik er va xotinning ikkalasida ham bo`lishi tufayli, bularning har ikkalasining jinsiy hujayrasi yadrosidagi mutatsiyaga uchragan xromasoma va genlar homilaga o`tadi. Natijada homila otasi va onasining avlodida bo`lgan irsiy (nasl) kasallik bilan xastalanadi. Demak, homilaning otasi va onasi tanasidagi mutatsiyaga uchragan, lekin kasallikni yuzaga keltirmagan. Xromasoma va genlar homilada irsiy (nasl) kasallikni vujudga keltirishi mumkin.

• Ayol va erkak jinsiy hujayralarining har ikkalasi ayol bachadon nayida bir-biri bilan qo`shilishi (urug`lanishi) natijasida yangi hujayra (homila) paydo bo`ladi. Bu yangi hujayra (homila) da 46 ta xromasoma bo`lib, ularning har qaysisida ko`plab genlar bo`ladi. Mazkur xromasomalar va genlar ota-ona va ulardan oldingi avlodlar organizmining irsiy (nasl) xususiyatlarini homilaga o`tkazadilar.Agar mazkur homilaning otasi yoki onasini (ular yaqin qarindosh bo`lsa ikkalasini) oldingi avlodining xromasoma va genlari mutatsiyaga uchragan bo`lsa (yoki irsiy kasalligi bo`lsa), mazkur kasallik bilan kasallangan (mutatsiyaga uchragan) xromasoma va genlar homilaga o`tishi va unda irsiy (nasl) kasallikni paydo qilishi mumkin. Er va xotinning birovini avlodida irsiy (nasl) kasallik bo`lgan bo`lsa, uning jinsiy hujayrasidagi mutatsiyaga uchragan xromasoma va genlar homilaga o`tadi. Bordiyu er-xotin bir-biriga yaqin qarindosh bo`lsa, ularning ota-onalari, bobo-momolari bir-biriga yaqin bo`lgani uchun avloddagi irsiy kasallik er va xotinning ikkalasida ham bo`lishi tufayli, bularning har ikkalasining jinsiy hujayrasi yadrosidagi mutatsiyaga uchragan xromasoma va genlar homilaga o`tadi. Natijada homila otasi va onasining avlodida bo`lgan irsiy (nasl) kasallik bilan xastalanadi. Demak, homilaning otasi va onasi tanasidagi mutatsiyaga uchragan, lekin kasallikni yuzaga keltirmagan. Xromasoma va genlar homilada irsiy (nasl) kasallikni vujudga keltirishi mumkin.
• Shuning uchun ham oilaviy turmush qurish bo`saxonasida bo`lgan yigit-qizga maslahat tariqasida aytish lozimki, ular bir-birlariga yaqin qarindosh bo`lmaganlari ma`qul