Ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig'I

Real YAIM ni quyidagi formula orqali aniqlanadi:

N_YAIM

R_YAIM = ------------

I

Bu formulada: R_YAIM – real YAIM

N_YAIM – nominal YAIM

I - narx indeksi
Masalan,2005 yilda nominal YAIM 64 mlrd. so'm ,narxning darajasi 1,28 ga teng bo'lsa,u holda real YAIM quyidagiga teng bo'ladi:


N_YAIM 64

R_YAIM = ------------ = -------- = 50 mlrd.so'm

I 1,28
Demak,real YAIM har yildagi YAIM larning qiymatini taqqoslash imkonini berar ekan.Buni quyidagi jadvaldagi ma'lumotlar asosida ham bilib olish mumkin:

Yillar	Nominal YAIM (mlrd.so'm)	Narx indeksi (Bazaviy yil 2003 yil - 100)	Real YAIM (mlrd.so'm)
2001	1472	54	2732
2002	2732	85,7	3187,8
2003	3166	100	3166
2005	3772,2	107,7	4240,3
2006	4240,3	113,9	3722,8

Jadvaldagi ma'lumotlar asosida qaysi yillarda inflatsiya va deflatsiya natjasida YAIM ning o'sgan yoki kamaygani kuzatish mumkin.Jadvalda bazaviy yil deb 2003 yili tanlab olingan.Endi

"inflatsiyalsh" va "deflatsiyalsh" degan tushunchalarni kiritamiz.Har bir yildagi YAIM qiymatini taqqoslash uchun narx indeksi o'sgan bo'lsa deflatsiyalsh kerak aks holda inflatsiyalanadi.Buni quyidagi misol orqali ko'rib chiqaylik:

2006 yilda narxlar indeksi o'sgan.Bu yildagi ko'rsatkichin deflatsiyalaymiz:

R₂₀₀₆ = N₂₀₀₆ / I₂₀₀₆ = 4220,3 /1,139 = 3722,8 mlrd so'm

2001 yilda narx indeksi past bo'lgani uchun inflatsiyalaymiz:

R₂₀₀₂ = N₂₀₀₂ / I₂₀₀₂ = 2732 /0,857 = 3187,8 mlrd so'm

Demak 2006 yilda YAIM hajmi 2002 yilga nisbatan yuqori bo'lgan ekan.

Nominal YAIM quyidagi formula orqali ham aniqlanadi:

YAIM = Q*P yoki N = Q*P

Bu formulalardagi: Q – ishlab chiqarilgan mahsulot va xizmatlar miqdori;

P – tovar va xizmatlarning o'rtacha umumiy narxi.
Endi biron yildagi real YAIM ni boshqa bir yildagi narx bilan aniqlash uchun quyidagi formulalad foydalaniladi:

N<sub>1

-----------</sub>

P₁/ P₂
Bu formulada: N₁ - ko'rib o'tilayotgan yildagi ishlab chiqarish hajmi;

P₁ – ko'rib o'tilayotgan yilning narx indeksi;

P_{2 –} ko'rib o'tilayotgan yildagi YAIM narxini boshqa yil narxida aniqlash

uchun kerak bo'ladigan o'sha boshqa yilning narx indeksi.
1-masala

а) Iste’mol savatida 6 turdagi tovar bor deb hisoblab,jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida 1,2,3-yillar uchun iste’mol tovarlar indeksini hisoblang.

Товар