Yer-suv deganda tuproq unumdorligi, o’tloqlar, yaylovlar, suv, havo, o’rmon, qazilma boyliklar, umuman tabiiy resurslar tushuniladi. Ishlab chiqarishning umumiy va pirovard natijalari - Jami tovarlar va xizmatlar, ya‘ni milliy mahsulotning yil davomidagi yig’indisi mamlakat bo’yicha ishlab chiqarishning umumiy natijasi deyiladi.
Mamlakatda yil davomida yaratilgan milliy mahsulot natural jihatdan uch qismdan iborat bo`ladi
Ishlab chiqarish vositalari
Iste'mol buyumlari
Turli xildagi xizmatlar
Yaratilgan mahsulot qiymat jihatdan ham uch qismdan iborat bo’ladi.
1. Ishlab chiqarish jarayonida iste‘mol qilingan ishlab chiqarish vositalar qiymatining mahsulotga utgan qismi (S);
2. Yangidan vujudga keltirilgan mahsulotning mulkdorlar, tadbirkorlar, va jamiyat uchun ishlab chiqarilgan qo’shimcha mahsulot qiymati (J);
3. Yangidan yaratilgan mahsulotning bir qismi, ishchilarga tegishli qismi zaruriy mahsulot qiymati (Ya) dan iboratdir.
Yaratilgan mahsulotdan iste‘mol qilingan ishlab chiqarish vositalari qiyomati chegirib tashlansa, qolgan qismi sof mahsulot deyiladi. U 2ga: zaruriy va qo'shimcha mahsulot Zaruriy mahsulot - bu ishchi va xizmatchilar tomonidan ish vaqtining bir qismi bo’lgan zaruriy ish vaqtida zaruriy mehnat bilan yaratiladi va ularga ish haqi, mehnat haqi ko’rinishida beriladi. Qo'shimcha mahsulot-ishchi va xizmatchilaming qo`shimcha ish vaqtida yaratilgan va ishchi kuchini me’yoriy holda saqlash va qayta tiklash uchun zarur bo`Igan mahsulotning ortiqcha qismiga aytiladi Ishlab chiqarishning samaradorligi va uning ko'rsat kichlari - Ishlab chiqarish samaradorligi va uni oshirish masalasi xar doim iqtisodiyot nazariyasi fanining dolzarb muammosi sifatida, uning diqqat markazida bo’lib keladi. Ayniqsa hozirgi paytda bu masala yanada keskin qo’yilmoqda. Buning sababi shundaki, ishlab chiqarish samaradorligini oshirmasdan turib mamlakatimiz oldida turgan muhim masala mustaqil iqtisodiy taraqqiyotni jadallashtirish vazifasini amalga oshirib bo’lmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |