Ishlab chiqarish jarayonining mahsulotlari, tovar va uning xususiyatlari. Reja

Tovar ishlab chiqarish- shakli ijtimoiy ishlab chiqarish, bunda mahsulotlar o'z iste'moli uchun emas, balki bozorda sotib olish va sotish yo'li bilan ayirboshlash uchun ishlab chiqariladi. Ishlab chiqarishning ikkita yirik asosiy tarmoqqa - qishloq xo'jaligi va hunarmandchilikka bo'linishi bilan bevosita ayirboshlash uchun ishlab chiqarish - tovar ishlab chiqarish vujudga keladi. Ibtidoiy jamoa tuzumining yemirilishi davrida vujudga kelgan tovar ishlab chiqarish feodalizm davridagi quldorlik jamiyatida keng tarqaldi va kapitalizm davrida umuminsoniy xususiyat kasb etdi.
Tijorat ishlab chiqarish tovarlar ixtisoslashgan, alohida ishlab chiqaruvchilar tomonidan ishlab chiqariladigan va bozorda ayirboshlash orqali iste'molga kiradigan ijtimoiy ishlab chiqarishning shunday tashkil etilishi tushuniladi. Bu tovar xo‘jaligining paydo bo‘lishi va tovar-pul munosabatlarining rivojlanishining ikki shartini nazarda tutadi. Birinchi shart — ijtimoiy mehnat taqsimoti boʻlib, bunda alohida ishlab chiqaruvchilar maʼlum mahsulotlar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan (biri non yetishtiradi, ikkinchisi qoramol yetishtiradi, uchinchisi idish-tovoq yasaydi, toʻrtinchisi kiyim tikadi va hokazo). Bu jarayon alohida ishlab chiqaruvchilarning bir-biriga qaram bo'lib qolishiga olib keldi: mavjud bo'lish uchun inson o'z ehtiyojlarining butun doirasini qondirishi kerak va u faqat bitta mahsulot ishlab chiqaradi. Shuning uchun u muqarrar ravishda ishlab chiqarilgan mahsulotning bir qismini boshqa ishlab chiqaruvchilar bilan o'z mahsulotlariga almashtirishi kerak.
Ijtimoiy mehnat taqsimoti tovar munosabatlarining vujudga kelishi uchun majburiy, ammo yetarli shart emas. Ikkinchi shart – ishlab chiqaruvchilarning iqtisodiy ajralishi yuzaga kelgandagina mehnat mahsuli muqarrar ravishda tovar shaklini oladi. Iqtisodiy izolyatsiya ishlab chiqaruvchilarga ishlab chiqarilgan mahsulotlarni o'z xohishiga ko'ra nisbatan erkin tasarruf etish imkonini beradi, ya'ni. uning egasi bo'lish. Binobarin, iqtisodiy izolyatsiya ishlab chiqarish vositalari va mehnat natijalariga egalik munosabatlari bilan uzviy bog'liqdir.
Har xil turlarni izolyatsiya qilish mehnat faoliyati har bir ishlab chiqaruvchiga o‘zi tanlagan ish bo‘yicha yuqori malakaga erishish uchun shart-sharoit yaratadi, bu esa ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini yanada yaxshilash va ishlab chiqarish hajmini oshirishni ta’minlaydi.
Jamiyat taraqqiyoti jarayonida kengayib borayotgan va chuqurlashib borayotgan mehnat taqsimoti ob'ektiv ravishda tovar ishlab chiqarishning paydo bo'lishi, faoliyat yuritishi va rivojlanishi uchun moddiy asos bo'lib xizmat qildi. Muayyan mehnat faoliyatining har qanday izolyatsiyasi boshqa faoliyat turlarini yoki mehnat funktsiyalarini bajarishdan bosh tortishga olib keladi. Biroq, inson o'z ehtiyojlarini qondirish uchun barcha tovarlar gamutiga muhtoj. Bundan tashqari, bu ehtiyojlar doimiy ravishda o'sib boradi, o'zgaradi va kengayadi. Shu bilan birga, uning mehnat faoliyati ko'proq va ko'proq bajariladigan funktsiyalarning tor doirasiga qaratilgan.
Shuning uchun, u yoki bu shaxs ishlab chiqarishdan bosh tortgan kamida bitta mahsulotga bo'lgan ehtiyojlarini qondirish uchun u almashinuv munosabatlari ushbu mahsulotni ishlab chiqaradigan boshqa odamlar bilan. Ayirboshlash munosabatlariga kirishgan holda, har bir tovar ishlab chiqaruvchi o'z kontragentidan qandaydir foyda olib, buning evaziga taslim bo'lishi, boshqa imtiyozlar berishi kerak. Tovar almashinuvi mavjud. Dastlab odamlar kirib kelishdi oddiy almashinuv yoki tovarlarni sotish va sotib olish vaqtga to'g'ri keladigan va pulni hisobga olmasdan sodir bo'lgan bunday ayirboshlash munosabatlari. 
Tovar munosabatlarining rivojlanishi jarayonida tovar ayirboshlash tovar aylanmasi bilan almashtirilgunga qadar sezilarli o'zgarishlarni boshdan kechirdi, u pulga asoslangan - har qanday tovarga ayirboshlash imkoniyatiga ega bo'lgan universal xarid vositasidir. Pulning paydo bo'lishi bilan ayirboshlash ikki qarama-qarshi va bir-birini to'ldiruvchi aktga bo'lingan: sotish va sotib olish. Bu vositachi savdogarning birjaga qo'shilishi uchun sharoit yaratdi. Natijada, bu sodir bo'ldi yangi asosiy mehnat taqsimoti- savdoni alohida katta ko'rinishda taqsimlash iqtisodiy faoliyat... Shunday qilib, tovar aylanishi Bu pul ekvivalenti vositasida amalga oshiriladigan ayirboshlash munosabatlari.
 Har bir tovar ishlab chiqaruvchining iqtisodiy foyda izlashi ularni savdoni kengaytirishga undadi. Shunday qilib, tijorat ishlab chiqarishining asosiy sharti har qanday jamiyatda - bozorning mavjudligi, ya'ni. tovarlar almashinuvi, tovar ishlab chiqaruvchilari va iste'molchilari manfaatlarining to'qnashuvi va muvofiqlashuvi mavjud bo'lgan maxsus soha. Oddiy tovar ayirboshlash asta-sekin tovar aylanishiga o'z o'rnini bo'shatib bormoqda. Tovarlarning qiymati pul yordamida o'lchana boshlaydi, narx shaklini oladi. Bir qator funktsiyalarni bajaradigan pul rivojlangan tovar ishlab chiqarishning atributiga aylanadi.
Tovar ishlab chiqarishda unga xos bo'lgan iqtisodiy qonunlar: qiymat qonuni, talab va taklif qonunlari, pul muomalasi qonunlari amal qiladi. Tovar ishlab chiqarish bilan birga qiymat qonuni vujudga keldi. Faqat ishlab chiqarishda emas, balki taqsimot sohasida ham amalda bo'lgan ushbu qonunga ko'ra, tovar almashinuvi ekvivalentlik tamoyili asosida amalga oshiriladi. Ayirboshlashning ekvivalentligi tovar ishlab chiqarishning eng muhim belgilaridan biridir.