Ishlab chiqarishni tashkil etish

Asоsiy qism
Korxonaning samaradorligini oshirish Korxona faoliyati - korxona samaradorligining turlaridan biri bo'lib, u olingan natijaning sarflangan moddiy va moliyaviy resurslarga nisbatini ifodalaydi. Samaradorlikning bu turi, birinchi navbatda, barcha turdagi resurslardan ularning tuzilishi bilan oqilona foydalanishga bog'liq. Bu nisbatlar asosan ishlab chiqarishning o'ziga xos xususiyatlari, texnik jihozlari, texnologiyaning rivojlanish darajasi, mehnatni tashkil etish va ishlab chiqarishning intensiv va ekstensiv omillarining nisbati bilan bog'liq. Tuzilish holatiga resurslar bozorlari, talab va taklif kabi tashqi omillar kuchli ta'sir ko'rsatadi o'ziga xos turlar resurs, resurs narxlari va boshqalar. Korxona samaradorligining rejalashtirilgan yoki allaqachon olingan darajasini o'lchash jarayoni mezonni aniqlash va tegishli ko'rsatkichlar tizimini shakllantirish bilan bog'liq. korxonalar bir necha guruhlarga bo'linadi: Umumiy samaradorlik; Mehnatni tashkil etish va undan foydalanish samaradorligini aks ettiruvchi ko'rsatkichlar; Ishlab chiqarish fondlaridan foydalanish va taqsimlanish darajasini tavsiflovchi ko'rsatkichlar; Barcha moliyaviy resurslardan foydalanish samaradorligini aks ettiruvchi ko'rsatkichlar. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish bo'yicha harakatlar va chora-tadbirlar majmui va iqtisodiy faoliyat korxonalar korxona samaradorligini oshirish yo'llarini nomlaydi. Ishlab chiqarish faoliyati samaradorligini oshirishning asosiy yo'llariga mehnat zichligi ko'rsatkichini pasaytirish va oshirish kiradi.Shuningdek, asosiy yo'llarga resurslar va xom ashyolardan oqilona va tejamkor foydalanish, kapital sig'im ko'rsatkichini pasaytirish va ishlab chiqarishni yaxshilash kiradi. kompaniyaning investitsion faoliyati. Korxona faoliyati samaradorligini oshirish yo'llari korxonada ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni joriy etishni, shu jumladan texnologiya va texnologiyaning eng yangi ilmiy yutuqlari asosida ishlab chiqarish fondlarini inqilobiy qayta jihozlashni nazarda tutadi. Texnologiyadagi bunday tub o'zgarishlar, texnik, tashkiliy, ijtimoiy va iqtisodiy omillarni safarbar etish mehnat unumdorligi ko'rsatkichini sezilarli darajada oshiradi. Korxonaning samaradorligini oshirish yo'llari tejash rejimidan foydalanishni ham nazarda tutadi. Yoqilg'i, xom ashyo, materiallar va energiyaga bo'lgan doimiy o'sib borayotgan talabni qondirish uchun resurslarni tejovchi omillar hal qiluvchi ahamiyatga ega bo'lishi kerak. Bundan tashqari, korxona samaradorligini oshirish yo'llari tashkilotning asosiy resurslari va mablag'larini yaxshiroq taqsimlash va ulardan foydalanish chora-tadbirlarini o'z ichiga oladi. Iloji boricha ko'proq foydalanish juda muhimdir ishlab chiqarish salohiyati korxonalar, ishlab chiqarish ritmini, ishlab chiqarish uskunalarining maksimal yuklanishini nazorat qilish. Ushbu tadbirlarning natijasi jadal o'sish sur'ati bo'ladi tayyor mahsulotlar keraksiz sarmoya va investitsiyalarsiz.
. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning asosiy usullari: mehnat zichligini kamaytirish va mehnat unumdorligini oshirish, mahsulotning moddiy sarfini kamaytirish va undan oqilona foydalanish. Tabiiy boyliklar, mahsulotlarning kapital sig'imini kamaytirish va korxonalarning investitsiya faoliyatini faollashtirish. Har qanday korxonaning samaradorligini oshirish tijorat korxonasi faqat bitta narsani anglatishi mumkin - foydaning oshishi. Ammo samaradorlikni oshirishning ko'plab usullari mavjud. Ko'pincha ular xarajatlarni kamaytirishning turli usullaridan foydalanadilar: materiallarni xarid qilishdan tortib to eng ko'pgacha past narxlar, xodimlarning ish haqini kamaytirish va ularni qisqartirishgacha.
Korxonalarda asosiy fondlardan foydalanish samaradorligini oshirish tashkiliy-texnikaviy-iqtisodiy chora-tadbirlar orqali amalga oshiriladi. Tashkiliy faoliyatga quyidagilar kiradi: 1. jihozlarning ta'mirlash muddatlarini qisqartirish va kapital ta'mirlash muddatlarini uzaytirish hisobiga ta'mirlash uchun to'xtab qolish vaqtini qisqartirish; 2. uskunaning ishida smenalar sonini oshirish; 3.ish joylarini kerakli asbob-uskunalar, asboblar va boshqalar bilan uzluksiz ta'minlashni tashkil etish. Texnik chora-tadbirlar quyidagilarni o'z ichiga oladi: 1.mashina va jihozlarning tezligini oshirish; 2. katalizatorlardan foydalanish asosida texnologik jarayonlarning davomiyligini qisqartirish; 3. mashina va jihozlardan to‘liq quvvatda foydalanish; 4. ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirish; 5. progressiv texnologiyadan foydalanish; 6. kompleks mexanizatsiyani joriy etish va boshqalar. Iqtisodiy chora-tadbirlar quyidagilardan iborat: mablag'lardan foydalanishni rejalashtirish, hisobga olish va nazorat qilish tizimini takomillashtirish; xodimlarning asosiy fondlardan foydalanish samaradorligini oshirishdan manfaatdorligini ta’minlovchi rag‘batlantirish tizimlarini yaratish va boshqalar. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish usullaridan biri aylanma mablag'lardan foydalanish samaradorligini oshirishdir. Foydalanish samaradorligi aylanma mablag'lar ularning aylanmasiga bog'liq. Korxonaning aylanma mablag'lari doimiy harakatda bo'lib, kontur hosil qiladi. Ular muomala doirasidan ishlab chiqarish sohasiga, so'ngra yana ishlab chiqarish sohasidan aylanma sohasiga o'tadi va hokazo. Shu bilan birga, aylanma mablag'lar ketma-ket uch bosqichdan o'tadi: pul, ishlab chiqarish va tovar. Aylanma mablag'lardan foydalanish samaradorligi o'zaro bog'liq ko'rsatkichlar tizimi bilan tavsiflanadi, ular quyidagilarni o'z ichiga oladi: - aylanma mablag'lar aylanmasining nisbati; - aylanma mablag'larning bir aylanmasining davomiyligi; - aylanma mablag'lardan foydalanish koeffitsienti.
Хulоsa
Mamlakatimiz sanoat korxonalarida innovatsion boshqaruv samaradorligini oshirishda korxonaning strategik rivojlanish maqsadlarida innovatsion faoliyatga oid rivojlanish yo‘nalishlarini shakllantirish, innovatsiyalarni amaliyotga tabiq etish bo‘yicha tegishli chora-tadbirlarni ishlab chiqish maqsadga muvofiq. Bunda innovatsion boshqaruv maqsadlari daraxtini shakllantirishda yuqorida taklif etilgan usuldan foydalanish yuqori samaradorlikka erishish bilan bir qatorda, korxonaning innovatsion rivojlanishining barqarorligini ta’minlash uchun zamin yaratadi Sanoat korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish, korxonaning innovatsion
boshqaruvi samaradorligi ko‘rsatkichlari ta’sirida o‘zgarishi mumkin bo‘ladi. Ya’ni sanoat korxonasida innovatsion boshqaruv to‘g‘ri tashkil etilgan bo‘lib, mahsulot ishlab chiqarish jarayonlari texnik va yexnologik jihatdan zamon talablariga qanchalik mos bo‘lgani sari ishlab chiqarish hajmi shunchalik yuqori sur’atda ortadi. Asosiy e’tiborni mamlakatimizda sanoat korxonalarining innovatsion boshqaruvi mexanizmini rivojlantirishni rag‘batlantirishga qaratilgan davlat dasturlarini ishlab chiqishga qaratish maqsadga muvofiq. Bunda hududiy tamoyil asosida sanoat korxonalarini innovatsion rivojlantirish yo‘liga o‘tkazish zarur. Shuningdek, viloyatlar kesimida ishlab chiqarilayotgan sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish jarayonlarini innovatsion rivojlanish yo‘liga o‘tkazish, ularni global darajadagi raqobatbardoshlik indeksi ko‘rsatkichlarini muntazam ravishda takomillashtirish imkoniyati vujudga keladi.


Fоydalanilgan adabiyotlar ro‘yхati
1. A.Ортиқов. «Саноат иқтисодиёти“ (дарслик). –Т.: ТДИУ. 2004.
2. Э. Махмудов. “Корхона иқтисодиёти“ (ўқув қўлланма) –Т.: ТДИУ. 2004. 208-бет.
3. Ўзбекистон миллий энциклопедияси. 9-10-жилдлар.- Т.: Давлат илмий нашриёти. 2002-2005.
4. www.gov.uz. - Ҳукумат сайти.