«Қишлоқ ва сув хўжалигининг замонавий муаммолари» мавзусидаги анъанавий XXII ёш олимлар
VERTIKAL DRENAJLAR GIDRAVLIK HISOBI
Download 1.83 Mb. Pdf ko'rish
|
ilovepdf merged
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kalit so`zlar
VERTIKAL DRENAJLAR GIDRAVLIK HISOBI
Sultonov R.S. – 2 kurs doktoranti Mahmudxo‘jayev S.M. – 3 kurs talabasi “TIQXMMI” Milliy tadqiqot universiteti Annotatsiya: Vertikal drenajlardan hozirgi kunda ko‘plab sohalarida keng foydalanilmoqda. Vertikal drenaj quduqlar hosilning barqarorligini, sug‘orishda qo‘shimcha manba bo‘lishi, yer osti suvlari sathining tez pasaytirishni va ularini boshqarishni ta’minlash olishi, ulardan foydalanish ijobiy tomonlari hisoblanadi. Vertikal drenajning asosiy qismi hisoblangan quduqlarni gidravlik hisobi bajarishdan maqsad quduqlarning debitini, quduq ishlashi davomida undagi suv statik sathining pasayishini va bir qatlamda ishlayotgan quduqlar orasidagi о‘zaro ta’sirlarni aniqlashdir. Kalit so`zlar: vertikal drenaj, mukammal quduq, nomukammal quduq, depressiya voronkasi, statik sath. Kirish. Sug‘orish tizimlarida vertikal drenajdan foydalanish XX asr boshlarida boshlangan. 1923-1925 yillarda AQShda (Arizona) Tuz daryosi vodiysida tog‘lararo vodiydagi sho‘rlangan yerlarni meliorativ holatini yaxshilash muammosini hal qilish uchun vertikal drenaj tizimidan foydalanilgan[2]. Hozirgi paytda vertikal drenaj nafaqat AQSh, balki Misr, Hindiston, Jazoir va boshqa mamlakatlarda ham ishlatiladi. O‘zbekistonda 1966 yildan boshlab Mirzacho‘l, Farg‘ona vodiysi, Buxoro viloyati va keyinchalik esa Sherobod va Qarshi cho‘llarida ham ishlatila boshlandi. Hozirgi kunga kelib vertikal drenajlardan ko‘plab sohalarida keng miqiyosida foydalaniladi. Bularga misol qilib melioratsiya, suv ta’minoti, shaharsozlik qurilishi, transport va yo‘l qurilishi olish mumkin. Vertikal drenajlar yer osti «ҚИШЛОҚ ВА СУВ ХЎЖАЛИГИНИНГ ЗАМОНАВИЙ МУАММОЛАРИ» мавзусидаги анъанавий XXII – ёш олимлар, www.tiiame.uz магистрантлар ва иқтидорли талабаларнинг илмий-амалий анжумани. Тошкент - 2023 йил www.tiiame.uz 133 suvlarni sathini keskin tushurish, yer osti suvlari rejimini tartibga solish, yerlarini sug‘orish, suv bilan ta’minlash, ikkilamchi sho‘rlanish va botqoqlashishni oldini olish, shuningdek, tuproqning suv-tuz va havo harorati rejimlarini yaratish maqsadida foydanilmoqda.[4] Qishloq xo‘jaligi yerlarida suv sathi va tuproq sho‘rlanishi uchun yer osti drenajlari gorizontal va vertikal drenaj tizimlari bilan amalga oshirilishi mumkin. Vertikal drenaj tizimlari nasosli quduqlardan, ochiq qazilgan quduqlardan yoki quvurli quduqlardan foydalanadigan drenaj tizimlaridir.[2] Vertikal drenaj quduqlar hosilning barqarorligini, sug‘orishda qo‘shimcha manba bo‘lishi, yer osti suvlari sathining tez pasaytirishni va ularini boshqarishni ta’minlash olishi, ulardan foydalanish ijobiy tomonlari hisoblanadi.[1] Vertikal drenaj quduqlarining asosiy vazifasi bu melioratsiya. Ular sug‘orish uchun quduqlardan qurilish texnologiyasi va konstruksiyasi bo‘yicha farq qilmaydi. Ular sug‘orish quduqlaridan chuqurroq emas (40-70 m.). Ularni tabiiy va iqtisodiy sharoitdan kelib chiqib 5-120 gektar maydonda xizmat qiladi. Ko‘pgina hududlarda vertikal drenaj quduqlari melioratsiya va qishloq xo‘jaligi ekinlarini sug‘orish maqsadga xizmat qiladi.[1] Yer osti suvlarini olish inshootlari muayyan geologik va gidrogeologik sharoitlardan kelib chiqib Download 1.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling