Ishsizlik. Inflatsiya mavzusida ma’ruza matni ishsizlik va uning shakllari

adaptatsiya, deb yuritiladi. Yollanib
ishlovchilar inflatsiyani hisobga olib ish haqini oshirishga erisha-
dilar. Xonadonlar narxi sekin o‘sayotgan tovarlarga talab bildiradi,
eng zarur tovarlarni ko‘proq xarid etadi. Aholi o‘z puliga likvidligi
yuqori moddiy aktivlarni (qimmatbaho metallarni, javohirot
buyumlarini, ko'chmas mulkni va h.k.), qattiq valutani (dollar,
funt-sterling, yevro) sotib oladi, pulini kafolatli daromad keltiruvchi
aksiya va obligatsiyaga aylantiradi, katta foiz to'lovchi banklarga
qo‘yadi.
Firmalarning adaptatsiyalashuvi yuz berganda, ular pulni o‘zini
tezda oqlovchi, ya’ni kapital oboroti tez sohalarga qo‘yadilar.
Masalan, pulni 2—3 yilda oqlovchi sohalardan olib, 5—6 oy ichida
pul qaytimini beradigan sohalarga qo‘yadilar. Kapitalning qadr-
sizlanishi uni ko'paytirishni talab qiladi. Buning uchun firmalar
qo‘shimcha aksiya chiqarib sotadilar, qarz ko‘taradilar, kapitalni
kamroq sarflash uchun mashina-uskunalami lizingga oladilar,
olingan foydani kapitalni ko‘paytirish uchun investitsiya qiladilar.
Davlat ham adaptatsiya choralarini qo‘llaydi:

1. 
   Inflatsiyani hisobga olib uchyot stavkasini (bu Markaziy bank
   kommersiya banklariga beradigan qarz uchun to‘lanadigan foizdir)
   oshiradi.
   
2. 
   Daromadlarning indeksatsiyasini o‘tkazadi. Bunda daro-
   madlar narxlarning o‘sishiga qarab oshiriladi. Indeksatsiya 2 xil
   boiadi. Birinchisi to’la indeksatsiya, bunda iste’mol tovarlari narxi
   qanchaga oshsa, aholi daromadlari ham shunchaga oshiriladi. Toia
   indeksatsiyada aholi zarar ko‘rmaydi. Ikkinchisi qisman indek-
   satsiya. Bunda daromadlar narxlarning ortishiga nisbatan kamroq darajada oshiriladi (masalan, narxlar 8 % oshsa, daromadlar 6 %ga
   oshadi), bundan qat'iy daromad (belgilangan ish haqi, nafaqa va
   stipendiya) oluvchilar zarar ko'radi.
   

Inflatsiya sur'ati past bo'lgan kezlarda (oyiga u 1 % atrofida
bo‘lsa) davlat adaptatsiya choralarini qo'Ilaydi. Inflatsiya sur'ati
yuqori bo‘lganda (oyiga 2—3 % bo'lganda) va ayniqsa giperinflatsiya
yuz berganda davlat faol