Ищзбекистон республикаси олий ва щрта махсус таoлим вазирлиги фарьона политехника институти


Download 0.52 Mb.
bet16/27
Sana19.06.2023
Hajmi0.52 Mb.
#1602707
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   27
Bog'liq
iqtisodiy nazariya

ТАЯНЧ ИБОРАЛАР
Бизнес ва тадбиркорликнинг мохияти, тадбиркорлик турлари ва мухим белгилари, фирма (корхона) турлари, корхона фондлари ва уларнинг харакати, асосий ва айланма фондлар, амортизация, махсулот таннархи, фойда ва унинг таксимланиши.
НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ

  1. Ишлаб чиыариш сарф харажатларининг асосий тушунчасини ва таркибини тушунтиринг?

  2. Ички ва ташыи харажатлар щртасидаги фары нимадан иборатлигини мисол орыали тушунтиринг?

  3. Ишлаб чиыариш ресурслари таркибидаги ыуйидаги щзгаришлардан ыайсилари узоы муддатли даврдаги харажатларга киради. а) Компания янги нефтни ыайта ишловчи ускунани щрнатади; б) Корхона яна 200 кишини ёллайди; в) Фермер щз учаскасида ыулланиладиган щьит миыдорини кщпайтиради; г) Фабрикада учинчи смена жорий ыилинади.

  4. Сарфларнинг ыуйидаги турлари харажатлари ыайси туркумига тегишли эканлигини аниылаш: махсулот рекламасига сарфлар, корхона чиыарган заёмлар бщйича фоиз тщловлари; хом-ашёга сарфлар, кщчмас мулкка солиы тщловлари, бошыарув ходимлари маоши; ишчиларга иш хаыыи тщловлари; амортизацияси ажратмаси.

  5. Фойданинг мазмунини ва манбаини тушунтиринг.

  6. Ыуйидаги келтирилган маoлумотлардан фойдаланиб фойда нормасини хар иккала усулда хисобланг.

Умумий фойда –250 минг сщм.
Ишлаб чиыариш харажатлари –1250 минг сщм. Авансланган маблаьлар асосий ва айланма капитал)- 2500 минг сщм.
Натижаларни таыыослаб, изоълаб беринг.
7. Тадбиркорликнинг мохияти , турлари мухим белгилари.
8. Фирма (корхона) - ишлаб чикаришнинг асосий бугини жамлиги.
9. Фирма (корхона) турлари ва уларнинг фондлари.
10. Фирма (корхона) харажатлари ва фойда.


МАВЗУ : ТАЛАБ ВА ТАКЛИФ РЕЖА


1. Талаб ва таклиф хакида тушунча.
2. Талаб конуни ва талаб эластиклиги.
3. Таклиф конуни ва унга таъсир этувчи омиллар.
4. Талаб ва таклиф мослиги. Бозор мувозанати.
АДАБИЕТЛАР
1. М.Расулов. Бозор иктисодиети асослари. Т. 1999 и.
2. К.Умаров ва б. Иктисодиет назарияси. Т. 1998 и.
3. А.Улмасов. Иктисодиет асослари. Т. 1997 и.
4. А.Улмасов, М. Шарифхужаев. Иктисодиет назарияси.Т. 1995 и.
Бозорда бир томондан товарлар ва хизматларни ишлаб чикарувчилар, иккинчи томондан бу товарларни истеъмол килувчилар харакат киладилар. Истеъмолчиларнинг бозордаги харакати талаб шаклида намоен этади. Талаб - бу энг аввало бирон бир товар еки хизматларга булган эхтиежнинг бозорда намоен булишидир. Талабни асоси эхтиеж булар экан, эхтиеж булиб талаб булмаслиги хам мумкин. Талаб реал (амалий) булиши учун товарни сотиб олишга етарли пул булмоги керак, хаки туланмайдиган эхтиежни бозор хисобга олмайди. Демак, талаб - бу шунчаки эхтиеж эмас, балки туловга кобил, пул билан таъминланган эхтиеждир. Масалан, кимнингдир пальто сотиб олиш хохши булсаю, бирок бу хохиши харид килиш кобилияти билан мустахкамланмаса, яъни зарур микдорда пул булмаса, хохиши руебга чикмайди, унинг пальтога булган эхтиежи бозорда юзага чикмайди, яъни талабни ташкил этмайди.
Талаб килинган товарлар микдорини бир канча омиллар белгилайди:
товар еки хизматлар нархи, харидорлар диди, таъби; истеъмолчилар даромади; уринбосар товар ва хизматчиларнинг нархи; мавжуд товар ва хизматларни харид килиб олувчиларнинг умумий сони; инфляция эхтимоли еки тахмини.
Талабнинг узгарувчанлиги факат товар нархигагина эмас, балки бошка бир катор омилларга хам боглик:
1. Харидор диди.
2. Харидор даромади.
3. Уринбосар хамда бир-бирига боглик товарлар нархи.
4. Харидорлар сони.
5. Кутиладиган узгаришлар.
Талабнинг карши томонида таклиф туради. Таклиф ишлаб чикарувчилар томонидан ишлаб чикарилган ва муайян пайтда бозорга чикарилган еки келтириши мумкин булган жами товарлар ва хизматлар микдоридир.
Бозорда таклиф килинадиган товар хажмига нафакат унинг нархи, балки бошка бир катор омиллар хам таъсир этадики, уларни куриб утамиз:
1. Ресурслар нархи .
2. Ишлаб чикариш технолигияси.
3. Соликлар ва субсидиялар.
4. Бошка товарлар нархи.
5. Нархнинг ошиш эхтимоли.
6. Товар ишлаб чикарувчилар сони.
Талаб ва таклиф бозорининг икки томони сифатида хар хил омиллар таъсирида узгариб туради, уларнинг богланиши нарх оркали булади. Талаб ва таклифнинг мое келиши бозор иктисодиетининг энг мухим талабидир, чунки факат шундай шароитда иктисодий усиш юз беради.
Шундай килиб, бозор мувозанати бозордаги талаб ва таклифнинг хам микдор, хам таркиб жихатидан бир-бирига мувофик келишидир. Агар шундай мувофиклик булмаса, бозор мувозанати издан чиккан булади. Талаб ва таклиф узок вакт бир-биридан ажралиб колса, бозор узининг меъеридаги холатини, киефасини екотади.
Бозор мувозанат талаб" ва таклифнинг мутлок ва абадий мослиги эмас. Бундай мослик умуман олганда барча товарларга нисбатан ва узок даврга хос булиши мумкин. Жузъий, яъни айрим товарларга нисбатан мосликнинг бузилиши мукаррар. Чунки эхтиежнинг юксалиши окибатида янги талаб пайдо булади ва у дархол кондирилмайди. Бозорнинг ишлаб туриши талаб, таклиф, нархлар ва бошка микдорий курсаткичларнинг узгариши оркали намоен булади.



Download 0.52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling