Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti elektr energetikasi fakulteti

 
2. Ishni bajarish tartibi: 
O‘lchash uchun mo‘ljallangan shtanga oxiri bir vaqtda izolator qalpog‘iga va o‘zagiga 
qo‘yiladigan boshlanishi esa ikkita yarim sferadan tashkil topgan razryadnik bilan ulangan 
metalldan yasalgan vilkadan va uning izolatsiyalanib ushlaydigan qismidan iborat. Izolatorni 
shtangasiz ham razryadnik yordamida qisiluvchan va sirpanuvchan kontaktlarni qo‘llangan holda 
muhofaza qilish mumkin. Bu holda razryadlagich izolatordan kuchlanish to‘la olingandan keyin 
o‘rnatiladi. Razryadlagichda aniqlangan va elektrodlar orasidagi masofani o‘zgarmas qilib 
o‘rnatiladi va izolatorlar shodasiga kuchlanish beriladi. Bu kuchlanishning qiymati shunday tan-
lanadiki, shodaning hech bir elementida tojlanish paydo bo‘lmasin. Bunda shtanganing 
razryadlagichi shodaning o‘rtasidagi kuchlanish minimal bo‘lgan izolatorlarda ham ishonchli 
ishlashi kerak. Bundan keyin razryadlagich ketma-ket barcha izolatorlarga uni shuntlagan holda 
o‘rnatiladi. Shodaning har bir qatoriga qo‘yilgan kuchlanish noldan to razryadlagichda razryad 
paydo bo‘lguncha sekin ko‘tariladi. Quyidagi 1, 2,..., n izolatorlaridagi kuchlanish bir xil U ga 
mos kelsa, shodadagi kuchlanish esa U
1
,U
2
,...,U
p 
to‘g‘ri keladi. Har bir izolatordagi nisbiy 
kuchlanish
n
n
U
U
a
U
U
a
U
U
a





;
;
2
2
1
1
Bu tengliklarni qo‘shib olamiz: 




n
n
k
m
U
U
a
1
1
1
1
;
U
1
1
U
n
1
k


;
U
1
U
100
a
n
1
k
m
m



---

51 
Agar birorta izolator teshilgan bo‘lsa, razryadlagichda uchqun paydo bo‘lmaydi. Shunday qilib, 
defektli yoki «nolinchi» izolatorlarni aniqlash mumkin. 
1. Laboratoriya ishi IT2x350 kV kaskadda o‘tkaziladi. 
2. O‘qituvchi tomonidan texnika xavfsizligidan qo‘shimcha instruksiyalar beriladi.
3. Kaskadni qo‘shish va o‘chirish yuqori kuchlanish laboratoriyasining xodimlari tomonidan 
amalga oshiriladi. Talabalar faqat sinov transformatori kaskadining sxemasi bilan tanishadilar. 
4. Olingan natijalar quyidagi 6.6- jadvalga yoziladi. 
6.6-jadval 
T/r 
Um 
1/Um 

n
1
k
U
/
1
a
m
Ilova 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
5. Kuchlanishning shodadagi izolatorlarda taqsimlanish grafigi ko‘riladi. 
 
Sinov savollari: 
1. Nima uchun izolatorlar shodasida kuchlanishning taqsimlanishi notekis? 
2. Shodadagi izolatorlar soni qaysi kuchlanish bo‘yicha tanlanadi? 
3. O‘zgarmas tok kuchlanishida kuchlanishning taqsimlanishi qanday bo‘ladi? 
4. Havoning nisbiy namligi kuchlanish taqsimlanishiga ta’sir ko‘rsatadimi? 
5. Kuchlanishning taqsimlanishini tekislash usullarini tushuntiring. 
a) b)
6.1-rasm. Izolatorlar shodasi bo‘ylab razryadlanish 
yo‘li va almashtirish sxemasi.