Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti elektr energetikasi fakulteti

3.5-rasm. Asosiy qoplamalar chetlarida elektr maydonini tekislash uchun qo‘shimcha qoplama-
lar sistemasining (manjeti) ko‘rinishi. 
bu yerda:
U - asosiy qoplamalar orasidagi kuchlanish;
n - yupqa qatlamlar soni;
K - 

/h ga teng bo‘lgan koeffitsient;
K

- notekislik koeffitsienti. 
2. Ishni bajarish tartibi: 
1. Tekis taqsimlangan maydon sifatida ikkita disk orasidagi maydon olinadi. Dielektriklar namu-
nasi silindrik ko‘rinishda bo‘lib, u maydonning markaziy qismiga joylashtiriladi. Barcha namu-
nalar toza va quruq mato bilan tozalab artilgan bo‘lishi kerak. Laboratoriya ishi vaqtida 4-5 nuqta 
olinadi. Uchta o‘lchashning o‘rtacha qiymati hisobga olinadi. Olingan o‘lchash natijasi 3.1-
jadvalga kiritiladi. 
Razryadlanish yo‘lining uzunligi 0,1 mm aniqlikda shtan-gensirkul bilan o‘lchanadi. Namunani 
disklar orasidagi maydonga o‘rnatilishida uning elektrodlarga yopishib joylashishiga e’tibor 
berilishi kerak. O‘lchash va hisoblash natijalari jadvallarga kiritiladi. Olingan natijalar bo‘yicha 
U2=f(X) bog‘lanish-ning grafigi quriladi. Kuchlanish U
2 
ning qiymati darajalash egri chizig‘idan 
yoki quyidagi formula yordamida aniqlanadi. 
U
2
= 

'
2
U
= 
3
1
10
*

U
Кт

[kV] 

---

28 
3.1-jadval
T/r 
Dielektriklar 
materiali 
X
mm 
U
1
[V] 
U`
2
kV 
U
2
kV 
Ilova 
1 2 3 o‘rt 
1 2 
3 4 5 6 7 
8 
9 
10 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Bu yerda:
U
2
`- laboratoriyadan olingan kuchlanish;
U
2
- nisbiy zichlik 

=1 dagi kuchlanish;
K
t
- transformatsiyalash koeffitsienti (K
t
=500) 
2. Maydon kuchlanganligining bo‘ylama (tangensial) tashkil etuvchisi ustunroq bo‘lgan keskin bir 
jinsli bo‘lmagan maydon sifatida (bakelit, chinni, viniplast va boshqalardan yasalgan) halqali 
elektrodlar kiydirilgan naylar olinadi. Maydon kuchlan-ganligining normal tashkil etuvchisi 
ustunroq bo‘lgan keskin bir jinsli bo‘lmagan maydon sifatida tashqi halqasimon elek-trodlarning 
biriga elektrik ulangan va nayga zichroq yopishgan elektrodlar o‘rnatilgan holat mos keladi. 
Kuchlanish manbai sifatida IOM–100/25 sinov uskunasi qo‘llaniladi. Elektrodlar orasidagi maso-
faning 20 sm.dan boshlab eng kamida 4-5 ta nuqta olinadi va laboratoriya ishi natijasi jadvalga 
kiritiladi. Har bir elektrod uchun alohida jadval to‘ldiriladi. 
3. Quyidagi bog‘lanishlarning grafiklari qurilsin:
U
r
=f(l), E
o‘r
=f(l), U
bt
=f(l), U
bsr
= f(l).