Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti foydali qazilma konlarini qidirish

 
15.2-rasm. Qatlamning yotishi va 
relyef qiyaligi qarama-qarshi 
tomonga yo‘nalganda qatlamning 
haqiqiy qalinligini aniqlash. 
M - qatlamning haqiqiy qalinligi, l- 
qatlamning ko‘rinarli qalinligi, 

 - 
qatlamning yotish burchagi, 

 - relyefning kesma yo‘nalishidagi 
qiyalik burchagi, γ - qatlamning 
yo‘nalish chizig‘i bilan kesma 
chizig‘i orasidagi burchak. 
Demak, СЕ = СК.Sinγ.tg

bo„ladi; bundan СК/l = Cos

ekanligini topamiz, 
chunki СК/l = Cos

endi СК ning qiymatini o„rniga qo„yib СВ = l. Cos

. Sin γ. 
tg

ni hosil qilamiz. 

---

- 
33
- 
DС = l. Sin

, chunki DС/lq Sin

DB = СВ = DС = l. Cos

. Sin γ. tg

= l.Sin

M = DB.Cos

edi, 
DB ning qiymatini o„rniga qo„yib M = (l. Cos

. Sin γ. tg

= l. Sin

) Cos

ni 
hosil qilamiz; bunda tg

= Sin

/Cos

ekanligidan foydalanib, 
M = (l. Cos

. Sin γ (Sin

/Cos

) = l. Sin

). Cos

M = (l. Cos

. Sin γ (Sin

/Cos

) = Cos

= l. Sin

. Cos

) 
M = (l. Cos

. Sin γ. Sin

= l. Sin

. Cos

Yoki M = l.( Cos

. Sin γ. Sin

= Sin

. Cos

). 
Qatlamlarning yotishi bilan relyefning qiyaligi bir tomonga qaragan ammo 
qatlamlarning yotish burchagi relyef qiyaligidan katta bo„lganda qatlamning 
haqiqiy qalinligini aniqlash formulasi oldingisidan ishorasining manfiyligi bilan 
farq qiladi: 
M = l.(Cos

. Sin γ. Sin

- Sin

. Cos

). 
Qatlamning yotishi bilan relyefning qiyaligi bir tomonga qaraganda, lekin 
qatlamning yotish burchagi relyef qiyaligi kichik bo„lganda formulaning ko„rinishi 
o„zgacharoq bo„ladi. Bu formulani keltirib chiqarish bilan ham tanishish kerak 
(15.3-rasm). 
Bu yerda ham < ABD = < DEC va uchburchaklar ВAS, СDE, KDЕ, KDВ 
to„g„ri burchaklardir. 
Bu chizmada M = AВ = ВС. Cos

chunki АВ/ВС = Cos

; 
ВС = DВ – DС 
Bu yerda DВ = l. Sin

, chunki DВ/l = Sin

;