Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti iqtisodiyot nazariyasi

Asosiy tayanch tushunchalar: 
Ishlab chiqarish xarajatlari – tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish 
va iste’molchilarga yetkazib berishga qilinadigan barcha sarflardir. 
Ichki xarajatlar – korxonaning o‘ziga tegishli bo‘lgan resurslardan 
foydalanish natijasida vujudga keladigan xarajatlar. 
Tashqi xarajatlar – tashqaridan jalb qilingan resurslarga to‘lovlarni 
amalga oshirishga ketgan xarajatlar. 
Doimiy xarajat – ishlab chiqarish hajmiga ta’sir etmaydigan, u 
o‘zgarganda ham miqdorini o‘zgartirmaydigan xarajatlar. 
O‘zgaruvchan xarajat – ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishiga 
ta’sir etadigan xarajatlar. 
O‘rtacha xarajatlar – mahsulot birligiga to‘g‘ri keladigan 
xarajatlar. 
Me’yoriy xarajatlar – mahsulotning qo‘shimcha birligini ishlab 
chiqarishga qilinadigan xarajatlar. 
Iqtisodiy yoki sof foyda – yalpi pul tushumidan barcha xarajatlar 
chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismi. 
Foyda normasi – foyda massasining ishlab chiqarish xarajatlariga 
bo‘lgan nisbatining foizdagi ifodasi. 
Rentabellik – korxona xo‘jalik faoliyatining bir ko‘rsatkichi, ma’lum 
bir davr davomida korxona faoliyati foydaliligi (zarar ko‘rib ishlashini) 
xarakterlab beradi. 
 
 
 

---

41 
Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar: 
1. Ishlab chiqarish sarf-xarajatlarining mohiyatini va tarkibini 
tushuntiring. 
2. Ichki va tashqi xarajatlar o‘rtasidagi farq nimadan iboratligini misol 
orqali tushuntiring. 
3. O‘rtacha doimiy, o‘zgaruvchi va umumiy xarajatlarning mazmuni 
hamda ularning ahamiyatini tushuntirib bering. 
4. Foydaning mazmuni va manbaini tushuntiring. 
5.Iqtisodiy foyda va buxgalteriya foydasining farqi nimada? Ularning 
shakllanish tartibini tushuntirib bering. 
6. Yalpi foydaning taqsimlanish tartibini tushuntirib bering.
7. Foyda massasiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni izohlab bering.