Ҳисоблашнинг ўзига хос хусусиятлари

15.2- расм. Қия тишли цилиндрик узатмалар қадамини ва модулини аниқлаш

Айлана модул
m_n 
m_n

cos  ^;

Бўлувчи айлана диаметри
d  m_t z 
m_n z
cos

Тишнинг мустаҳкамлиги тик кесимдаги унинг ўлчамлари ва шакли белгилайди. Қия тишнинг тик кесимидаги шаклини 15.3- расмда келтирилган эквивалент тўғри тишли ғилдирак параметрлари билан аниқлаш қабул қилинган.

15.3- расм. Қия тишли ғилдиракларда эквивалент тишлар сонини
аниқлаш.

Қия тишли ғилдиракнинг тишига тик йўналишдаги кесим яримўқлари

c  r _ва
e  r / cos 
(бу ерда ^{r  d / 2}
) бўлган эллипсни ҳосил қилади.

Илашмада эллипснинг кичик ўқида жойлашган тишлар иштирок этади, чунки

иккинчи ғилдирак
c  d / 2
масофада бўлади.


e² r

Эллипснинг кичик ўқдаги эгрилик радиуси
r_v  _c
^ cos² 
. Шунга

мувофиқ тик кесимдаги тишнинг шакли тўғри тишли эквивалент ғилдирак билан аниқланади.

z  ^dv  ^d  m

_v

cos³ 
ёки
_{z } z

n

n
m m
cos²   ^t
v cos³ 

Тишнинг қиялик бурчаги ^ ортиши билан
d_{v ва} z_v
эквивалент

параметрларининг ошиши қия тишли узатмалар мустаҳкамлигининг ошишига олиб келувчи сабабалардан биридир. Қия тишли узатмаларнинг ҳозирча кенг тарқалганлиги уларнинг бир қатор афзалликлари бу илашманинг равон ишлаши, кўп жуфтлигидир.
Илашманинг кўп жуфтлилиги ва равонлиги. Тўғри тишлардан фарқли равишда қия тишлар илашишга тишларнинг барча узунлиги бўйича эмас, балки аста – секинлик билан кирадилар. 15.2- расмда илашиш 1- нуқтадан 2- нуқта йўналишда тарқалади. Қия тишли илашиш майдонида контакт чизиқларнинг жойлашиши 15.4- расм, а ва b да акс этган.




15.4- расм. Илашманинг кўп жуфтлиги

Ғилдираклар айланганда контакт чизиклари илашиш майдонига расмда кўрсатилган мил ( йўналиш) бўйича кўчади. Кўрилаётган вақт моментида илашмада 1-,2- ва 3- жуфт тишлар мавжуд бўлади. Бунда 2- жуфт тишлар ҳамма узунлиги бўйича, 1- ва 3- жуфтлар эса қисман илашишда бўлади. Кейинги вақт моментида 3- жуфтлик илашмадан чиқади ва 3’- ҳолатни эгаллайди. Аммо илашмада 1’ ва 2’ жуфтлик қолади. Қия тишли илашмаларда тишлар ўзаро аста – секинлик билан илашиш зонасига кирадилар ва илашишда доимо кам деганда икки жуфт тишлар бўлади. Қия тишли илашмаларнинг равонлиги шовқинни ва қўшимча динамика кучларни кескин камайтиради.

Қия тишли ғилдираклар ўқий қопланиш

b_w 
^pbt tg

(15.4- расм, b)

таъминланганда ёндош қопланиш коэффициенти
_  1
бўлганда ҳам

илашишга зарар етмаган ҳолда ишлай оладилар. ^
_ b_wtg

_

_ b_w sin 

нисбат

^pbt
m_n 

ўқий қопланиш коэффициенти дейилади ва ^_
^1,1 бўлиши тавсия этилади.