Issiqlik almashinish qurilmalarini hisoblash

2.3. ISSIQLIK ALMAShINISh QURILMALARINING ASOSIY PARAMETRLARI VA KONSTRUKTSIYALARI


G’ilof-quvurli issiqlik almashinish qurilmalari xalq xo’jaligining turli sohalarida keng tarqalgan qurilmalar bo’lib, issiqlik almashinish qurilmasi, sovitgich, kondensator va bug’latgich sifatida ishlatilishi mumkin.
Issiqlik almashinish qurilmalari suyuqlik va gazlarni isitish va sovitish uchun mo’ljallangan bo’lib, sovitgichlar esa - sovitish (suv yoki zaxarli bo’lmagan, yonmaydigan va portlamaydigan agent bilan) uchun qo’llaniladi (2-rasm) [1-5].
Quyida issiqlik almashinish qurilmasining qo’llanishi va konstrukstiyasi bo’yicha klassifikastiyasi berilgan.
Ko’llanishiga qarab
Isitkichlar ...... T
Sovitkichlar ...... X
Kondensatorlar .... K
Bug’latgich ........ I
Konstrukstiyasiga qarab
Qo’zg’almas to’r pardali. ................. N
G’ilof ida tempsratura kompensatori bilan . . . K
Harakatchan qalpoqchali ................. P
U-simon quvurli. ..................... U
P va U tipidagi issiqlik alamashinish qurilmasi quvur va g’ilof ining temperaturalar farqi juda katta, hamda quvur o’rami mexanik usulda tozalash zarur bo’lgan holda qo’llaniladi.
Quyidagi jadvalda sanoatda ko’p ishlatiladigan issiqlik almashinish qurilmalari xarakteristikalari berilgan.
4 jadval

Nomi	Belgi- lanishi	Issiqlik tashuvchi agent belgisi	Qo’llanish sohasi
Isitkich	TN va TK TP va TU	-30..350 -30... 450	Isitish va sovitish uchun
Sovitkich	X, XN va XK XP va XU	0...+300 0...+400	Gazsimon va suyuq muhitlarni suv yoki sovuq eltgich yordamida sovitish uchun
Konden sator	KN va KK KP va KU	Kondensa- Цiyalanuv- chi 0...+300 0...+400 Sovituvchi -20... +60	Bug’larni suv yoki sovuq eltgich yordamida kondensastiyalash va sovitish uchun
Bug’latgich	IN va IK IP va IU	-30... +350 -30... +450	Turli suyuq muxitlarni isitish va bug’latish uchun
Sovutuvchi kondensator	KT	0...+100 (sovuq eltgich- ning kon-densastiyasi); sovituvchi -20... +50	Ammiakli va uglevodorodli (propan, propilen) sovitish mashinalarida sovuq eltgichni suyultirish uchun
Sovutuvchi buglatkich	IT	-40... +40 (to’yinish)	Ammiakli va uglevodorodli (propan, propilen) sovitish mashinalarida 0,6 MPa bosimda suv va eritmalarni sovitish uchun
		+40... -60	1-2,5 MPa bosim ostida texnologik suyuq muxitlarni sovitish uchun

2 - rasm. G’ilof-quvurli issiqlik almashinish qurilmalari.

a) bir yo’lli; b) linza kompensatorli;
v) xarakatchan qalpoqchali; g) U - simon quvurli.
1 - qobiq; 2 - quvurlar; 3 - linza kompensator; 4 – harakatchan qalpoqcha ; 5 - quvur to’rlari; 6 - qopqoq; 7,8 - kirish va chiqish shtusterlari; 9 - bolt; 10 – qistirma.
G’ilof-quvurli isitgichlar va sovitgichlarda qobiq va quvurlar orasidagi temperaturalarning farqiga qarab quvur qobig’ining uzayishi har xil bo’ladi. Shuning uchun bu qurilmalar konstrukstiyasiga qarab ikki xil bo’ladi:
N - qo’zg’almas to’r pardali;
K - linza kompensatorli.
Kompensastiyalovchi moslamalar qurilmalar quvurlarini etarli darajada uzayishiga imkon beradi. Bu turdagi qurilmalar quvurlararo bo’shlig’idagi bosim
6-10⁵ Pa gacha bo’lganda ishlatiladi.
Qo’zg’almas to’r pardali isitgichlarda issiqlik ta’sirida quvurlar va qobiq har xil uzayadi, shu sababli bu turdagi isitgichlar quvurlar va qobiq o’rtasidagi temperaturalar farqi katta bo’lmaganda (20-60°C gacha) ishlatiladi. Muhitlarning temperaturalar farqi 60°C dan katta bo’lganda, quvurlar va qobiqning har xil uzayishini yo’qotish uchun, linzali kompensator (3b -rasm), harakatchan qatpoqchali (3v - rasm) va U -simon quvurli (3g -rasm) g’ilof -quvurli issiqlik almashinish qurilmalari ishlatiladi [2].