Issiqlik energetikasi

1.1-rasm. Bug’ turbinasining soplasi va ish g’ildiragi. 
Birinchi jarayon soplo apparatida sodir bo’ladi, bu yerda 
yuqori bosimli bug’ kiradi soplolarda bug’ kengayadi, uning 
bosimi pasayadi va tegishlicha tezligi ortadi, ya‘na soplo 
apparatida bug’ning ichki energiyasi kinetik energiyaga 
aylanadi. 
Ikkinchi jarayon ish parraklari hosil qilgan kanallarda 
sodir bo’ladi, bu yerda bug’ning kinetik energiyasi diskning va u 
bilan 
bog’langan 
turbina 
valining 
harajatlantiradigan 
mexanikaviy ishga aylanadi. Ish parraklari mahkamlangan bitta 
diskli soplo apparati turbinaning boskichini hosil qiladi. Bir 
bosqichli turbinalarning aylanishlar soni katta (2000-50000 
ayl/min) bo’ladi. 
Ular odatda transport ustanovkalarida yordamchi qurilma 
sifatida ishlatiladi. Ko’p bosqichli bug’ turbinalari katta quvvatli 
bo’ladi. Hozirgi vaqtda quvvati 300, 500 va 800 Mvt bo’lgan 
bug’ turbinalari ishlatiladi. 
Hozirgi zamon turbinasi - bug’ tejamligini juda yuqori, tez 
ishlaydigan murakkab dvigateldir. 

---

Bug’ turbinalari bir, ikki va ko’p bosqichli hamda mos 
ravishda past , o’rtacha va yuqori bosimli bo’ladi, 
Hozirgi vaqtda ko’p bosqichli bug’ turbinasi barcha 
issiqlik elektr stansiyalarida asosiy dvigatel hisoblanadi. 
 
BUG’ TURBINASINING ISHLASH TARTIBI VA UNDA 
KECHADIGAN TERMODINAMIK JARAYONLAR. 
 
Bug’ soplodan chiqishda absolyut tezlik S
1
bilan ish 
qanotlarining (parraklarining) kanallariga kiradi. Ish holati bug’ 
bo’lgani uchun bug’ oqimchasi unga kirganda o’zining 
yo’nalishini o’zgartiradi. Bunda turbina diskini aylantiruvchi 
aylanma kuch vujudga keladi. 
Kundalik kesimi S bo’lgan soploga kirishidagi bug’ bosimi 
R
1
bo’lsa , undan o’tayotganda kengayishi hisobiga bug’ 
zarralarining tezligi ortadi va bosim R
2
gacha tushadi. Bug’ 
zarralarini boshlang’ich tezligini S0 , oxirgi bosim R
2
ga mos 
keluvchi tezligini S
1
deb qabul qilamiz. Bug’ning soplo va 
kuraklardan o’tish davridagi kengayish jarayonini adiabatik 
jarayon deb qarash mumkin. 
Bug’ soplodan keyin turbina kuraklaridan oqib chiqishi 
jarayonida tezligini biror S0 dan S
1
gacha o’zgartiradi. Bu 
kinetik energiyaning o’zgarishini quyidagicha ifodalash 
mumkin.
ya‘ni, 
S1=P1ABV2OP1 
Bug’ning adiabaktik kengayishda bajargan ishi

---

(1.1) 
Bug’ning soploga oqib kirish tezligi ancha kichikligini 
e‘tiborga olib S0=0 deb qabul qilsak
(1.2) 
Chunki S=P
1
ABDn
1
; S
1
=ABV
1
OP
1
E; S
2
=ABV
2
VV
1
A; S
3
= 
DBV
2
OP; bo’lgani asosida yuzalarning algebriik yig’indisini 
quyidagicha ifodalanadi:
S=S1+S2-S3 
demak 
S1=P1V1 S2=1 (V1P1-V2P2) : 
S3 = P2V2 .