Исследование в XXI веке май, 2023 658 xonjiza kon boyitish fabrikasidagi metallarni boyitishda flotatsiyon

Olingan natijalar va ularni muhokamasi. Xonjiza koni rux saqlovchi konsentratidan 
olingan rux xloridi plazma atomemission tahlil natijalari rux xloridini yuqori darajada 
mavjudligi va silikat, aluminiy, temir, mis va boshqa qo‘shimchalarni kam miqdorda 
mavjudligini ko‘rsatadi. Rux xloridini plazma atom emission tahlil natijalari rentgen va IQ – 
spektr tahlil natijalarini tasdiqlangan [5]. 
Laboratoriya sharoitida olingan ma’lumotlar, shuningdek moddiy oqimlar hisobi va 
moddiy balansni tuzilishi Xonjiza koni rux saqlovchi konsentratidan rux xloridi olish 
texnologik sxemasini ishlab chiqish uchun asos bo‘lib xizmat qildi. Rasmda rux xloridi olish 
texnologik sxemasi keltirilgan. 
Rasm. Rux konsentratini texnik rux xloridiga qayta ishlash tajribaviy qurilma 
texnologik sxemasi 

---

Международный научный журнал № 10 (100), часть 2 
«Новости образования: исследование в XXI веке» май, 2023
660 
1 – kuydirish pechi, 2 – avtoklav reaktor, 3, 6 – filtrlar, 4, 7 – idish, 5 – aralashtiruvchi 
idish, 8 – kristallizatorli vakuum bug‘latish qurilmasi, 9 – transporter, 10 qadoqlovchi 
qurilma, 11 – distillyator. 
Texnologiyaning asosi rux saqlovchi konsentratni xlorid kislota eritmasi bilan kislotali 
parchalash, qattiq fazani ajratish, rux xloridi eritmasini olish eritmani qo‘shimchalardan 
tozalash va suyuq fazani bug‘latib rux xloridi tuzli cho‘kmasini olishdan iborat.
Rux konsentratini rux xloridiga qayta ishlash jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat:
- rux konsentrati 500 °С da kuydirish;
- Xonjiza koni ruxli konsentratini yuqori bosimli avtoklavda t = 80oS da xlorid kislotali 
parchalash;
- Rux xloridi eritmasini ajratish va qo‘shimchalardan tozalash;
- tozalangan rux xloridi eritmasini bug‘latib texnik rux xloridi olish;
- qadoqlash va tayyor mahsulotni saqlash.
Avtoklavga rux saqlovchi konsentrat yuklandi va xlorid kislotasi eritmasi qo‘shildi. 
Reaksiya zich yopilgan avtoklav reaktorida olib boradi, rux konsentratini xlorid kislotasi 
bilan parchalash jarayonida hosil bo‘luchi gaz reaktor ichida yuqori bosim hosil qiladi va bir 
vaqtning o‘zida reaktor ichida haroratni ko‘taradi. Reaksiya 10 soat davomida olib borilgan, 
reaksiya tugagandan keyin pulpani avtoklavdan filtrlash qurilmasiga yo‘naltirilgan. 
Filtrlashdan keyin suyuq fazani sedimintatsiya usuli bilan qo‘shimchalardan tozalangan, 
keyinchalik bug‘latish yo‘li bilan rux xloridi ajratib olingan [6]. 
XULOSA 
Foydali qazilmalarni boyitishning xalq xo‘jaligidagi o‘rni, foydali qazilma va boyitish 
mahsulotlarining sifati ulardagi qimmatbaho (foydali) komponent, qo‘shimchalar, yo‘ldosh 
elementlarning miqdori, yani qimmatbaxo komponent-bu foydali qazilma qazib 
olinayotgan element yoki tabiiy birikma bo‘lib, mis, qo‘rq’oshin, temir, asbest misli, 
qo‘rqg‘oshinli, temirli va asbestli rudalarda tegishli ravishda qimmatbaxo komponentlar 
hisoblanadi. Qo‘shimchalar bo‘lsa, foydali va zararl bo‘lishi mumkin. Foydali qazilmalarni 
boyitishda quyidagi jarayonlar, tayyorlash jarayoni, asosiy jarayon va yordamchi jarayonlar 
olib borilishi, bu jarayonlar ketma ketliklar natijasida yani, tayyorlash jarayoni ruda 
bo‘laklarini yuzasini ochib bersa, asosiy jarayon minerallarni tarkibida boyitma va chiqindini 
ajratib oladi, yordamchi jarayonlarni vazifasi, boyitma va chiqindini qayta ishlashdir. 

---

Международный научный журнал № 10 (100), часть 2 
«Новости образования: исследование в XXI веке» май, 2023
661 
Xonjiza koni rux saqlovchi ruda va konsentratini fizik-kimyoviy xossalari aniqlangan 
hamda rux konsentratini qayta ishlab rux xlorid olish texnologiyasi ishlab chiqilgan. Ishlab 
chiqilgan rux xlorid olish texnologiyasi «Olmaliq kon-metallurgiya kombinati» AJ da sanoat 
miqyosida texnik va kimyoviy toza rux xlorid ishlab chiqarish hamda “Sho‘rtan neft va gaz 
qazib chiqarish boshqarmasi” AJ da neft va neft mahsulotlarini tozalash, shuningdek 
suvsizlantiruvchi element hamda katalizator sifatida qo‘llash uchun tavsiya etilgan.