Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

Keywords: horticulture, agrobio-cenose, 
eggs, warmes, pupete, incubation, humidity. 
UDK 577.4:61 
EKOLOGIK OMILLARNING INSON ORGANIZMIGA TA`SIRI 
A.A.Oslanov, M.Mardanova 
Samarqand tibbiyot instituti assistenti, Samarqand davlat universiteti assistenti, 
E-mail: 
[e-mail]
 
Annotatsiya. Ushbu maqola turli ekologik iqlim sharoitlarda yetishtirilgan mevalarni 
mahalliy aholi organizmga ta’siri masalasidadir. Mualliflar xorijiy va mahalliy mevalarni 
kimyoviy tarkibini tahlil qilishib, ularni jigarni surunkali kasalliklariga ta’sirini klinik va 
laborator jihatdan qiyoslab o‘rganishib, turli ekologik iqlim sharoitlarda yetishtirilgan 
mevalarni jigarga salbiy ta’sirini asoslab berishgan. 
Kalit so‘zlar: ekologiya, turli geografik iqlim sharoitlar, ekologik immunologiya, 
immun status, jigarning surunkali kasalliklari, surunkali virusli gepatitlar, xorijiy mevalar, 
mahalliy mevalar. 
Qadim zamonlardan buyon ajdodlarimizo‘zini his qilish va muhim hayotiy jarayonlar iqlim 
sharoitlarga va boshqa tabiiy hodisalarga bog‘liqligini bilishgan. Bundan 4000 yil muqaddam quyosh, 
yomg‘ir va momaqaldirok ta’sirida o‘simliklarni dorivor xususiyatlarga ega bo‘lishi haqida fikr 
yuritishgan. Tibet tabobati hozirgacha kasalliklarni ma’lum bir meteorologik faktorlar bilan 
bog‘lashadi. Gippokrat ( e.o 460-377 y) o‘zining «Aforizmlar» kitobida odam organizmi yilning turli 
fasllarida o‘zini turlicha tutishini, kasalliklarni esa yilning turli fasllarida, turli mamlakatlarda va turli 
sharoitlarda turlicha kechishi haqida aytib o‘tgan. 
Abu Ali Ibn Sino dunyodagi barcha jismlar: o‘simliklar, hayvonlar, ma’danlar, ob-havo, 
jug‘rofik kengliklar, yil fasllari, hattoki sayyora va yulduzlar ham o‘z mizojlariga egaligi, odam va 
uning a’zolar ham turlicha mijozlarga egaligi, kasalliklar esa turli a’zolar mijozni isishi yoki 
sovushi haqida ta’kidlab, kasalliklarda o‘simliklarni ham mijoziga qarab iste’mol qilish kerakligini
ta’kidlab o‘tgan. 
Turli geografik iqlim sharoitlarni va uning komponentlarini erdagi hayot va odam
salomatliligiga ayniqsa turli kasalliklarga ta’sirini atroflicha o‘rganish jiddiy va dolzarb
muammolardan biridir. 
Turli geografik iqlim sharoitlarni makroorganizmga ta’siri, makroorganizm nospetsefik
himoya faktorlarini va immun tizimni kuchayishi yoki susayishi oqibatida organizmni infeksion
patogenlarga chidamliligini kuchayishi yoki pasayishi bilan izohlanadi. Ushbu ta’sirlarni baholash
maksadida ekologik immunologiya tushunchasi kiritilgan. 
Ekologik imunologiyaning asosiy vazifasi, tabiiy va antropogen immunotrop ekofaktorlarni
aniqlash, ularni xarakteristikasi, immunotrop faktorlar bilan immun tizim o‘zgarishlari o‘rtasidagi 
o‘zaro aloqa mexanizimlarini va immun statusini aniqlashdan iboratdir. 
Uzoq evolyutsiya jarayonida ma’lum bir tabiiy iqlim sharoitgaasta - sekin moslashib
va takomillashib kelgan odam va uning fiziologik xususiyatlari, boshqa ekologik iqlim 
sharoitiga va unda etishtirilgan mahsulotlarga tez moslasha olmaydi.
Ekologik iqlim sharoitlarni o‘zgarishi bilan inson tabiati o‘rtasidagi qarama- 
qarshilik insonni moslanuvchanlik xususiyatini o‘zgartirib qo‘yishi va kasalliklar boshlanishiga
olib kelishi mumkin. 
183 

---