Issn 2181-0737 Doi Journal 10. 26739/2181-0737

Xolida Saidova: О‘z millatimiz tarixiy ildizlarini aniq bilish ularga mehr bilan yondashgan 
ziyolilardagina yaxshi tarbiyalanadi, jaranglaydi, parvoz etadi [2, 7]. Aytingchi, Tо‘maris asari 
yaratilishiga nima turtki bо‘ldi va sahnalashtirish jarayonlari qanday kechdi? 
Bahodir Nazarov: Men professional teatrlarda, turli mavzudagi asarlardan 150 ga yaqin 
spektakllar qо‘ygan bо‘lsam, shularning aksariyatida bosh qahramonlar erkaklar bо‘lib kelgan. Hozir 
ham shunaqa. Nega bunday degan savol tug‘iladi? Chunki jasoratli sarkarda, buyuk davlat arbobi, 
xalqni yetaklovchi, yо‘lboshchi degan ta’rif, xislatlar kо‘proq erkaklar siymosiga qarata aytilish odat 
tusiga kirganda. Tо‘g‘ri, teatr sahnalarida «Nodirabegim», «Uvaysiy», «Zebuniso» asarlarida mard, 
jasur, vafodor shoira ayol obrazlari mahoratli aktrisalarimiz tomonidan gavdalantirilgan. Uzoq yillar 
о‘ylay-о‘ylay, nega ayollardan jasoratli sarkarda ayol kabi qahramonlar sahnaviy siymosi kam 
yaratilganligi yuzasidan dramaturg Xoliq Xursandovga “Xoliqjon bitta shunaqa sarkarda ayol 
qahramon haqida asar yaratsak” – deb taklif berganman. Qisqasi ikkalamizning fikrimiz bir joydan 
chiqib Tо‘maris asari ustida ish boshladik. Pyesaning yaratilishidagi xamkorlik bir yarim yil davom 
etdi.
U Boysunda men esa poytaxtda, oradagi masofa tez-tez kо‘rishishimizga xalal berardi. Biron 
bir kartinani, voqeani yozib bо‘lgandan keyin telefonda menga о‘qib berardi (bu jarayon tunda rо‘y 
berardi). Men eshitganlarimni tahlil qilib berar, fikrimni bildirardim. Oradan 3-4 kun о‘tgach 
tuzatilgan variantni о‘qib berar, biz yana uzoq muloqot qilar edik.
Mana shunaqa jarayon bir yarim yil davom etgan va «Tо‘maris» dunyoga kelgan. Ungacha 
qaysidir yillari Salohiddin Sirojiddinovning «Tо‘maris»ga bag‘ishlangan asari О‘zbek milliy 
akademik drama teatrida qо‘yilgan edi. Unda boshqacha yondashuv bо‘lgan va Tо‘marisning yoshligi 
kо‘proq kо‘rsatilgan. Shu о‘rinda menda savol tug‘ildi. Bugungi kunning odamlariga Tо‘maris kim 
degan savolni ular qanday qabul qiladi. Masalan, Ulug‘bek kim degan savolga butun dunyo buyuk 
munajjim deb javob beradi. Tо‘maris kim degan savolga ham aniq javob bо‘lishi kerak edi. Biz 
bilamiz u ona, onalar xaqida asarlar nihoyatda kо‘p. Tо‘maris о‘sha elatlarni birlashtirgan yirik 
yо‘lboshchi va siyosatchi. Shu bilan birga jasur sarkarda bо‘lgan. Uning aynan shu qirrasini 
kо‘rsatishga harakat qilib bir yarim yil ichida yozilib bu asar teatr jamoasiga о‘qib berildi. Teatr 
jamoasi bunday asarlarni sog‘ingani uchun pyesani eshitib tо‘g‘risi qarsak chalib yuborishgan.
Asarni sahnada ishlay boshladik. Ish jarayoni 3 oy davom etdi. Lekin ayrim sabablarga kо‘ra 
ish tо‘xtadi. Teatr rahbariyati yangi asar uchun sahna dekoratsiyasi, aktyorlar kostyumi uchun 
mablag‘ kerakliligi, hozircha esa bu mablag‘ni yо‘qligini aytdi... Tо‘qqiz yil deganda asar sahna 
yuzini kо‘rdi. Bu asarning dunyoga kelishi mana shunday bо‘lgan.
Tо‘maris spektaklida hamma ish bilan band bо‘ldi. Xalq artistlaridan tortib kechagina 
institutni bitirib kelgan yosh aktyorlar ham ishtirok etdi. Bu asar hozir ham repertuardan tushgani 
yо‘q. Xalq sevib tomosha qilyapti. Kompozitor Mustafo Bafoyev uning asarlari ayniqsa chet ellarda 
mashhur uni hamma olqishlaydi. Asarga shu inson kompozitorlik qilgan.