Issn 2181-0737 Doi Journal 10. 26739/2181-0737

Xolida Saidova: Bilamizki, musiqali drama janri unsurlari obrazlar nutqi о‘ziga xos 
kо‘rinishlarga ega [2, 5]. Aytingchi, asarni tili va adabiy til meyorlariga amal qilishda qanday 
muammolar yuzaga keldi? 
Bahodir Nazarov – Asarni ishlash jarayonida asarning tili ustidagi ishlash jarayonida qator 
muammolariga ahamiyat berdim. Bu til muammosi ayniqsa tarixiy mavzudagi asarlarda juda og‘ir 
kechadi, chunki bugunning tili asar tiliga tо‘g‘ri kelmaydi. Aktyor о‘sha zamon nutqining rangini, 
og‘irligini, ta’mini eng muhimi ruhiyatini berishi kerak. Ayniqsa bugungi kun aktyorlarida bir qusur 
bor. Tovushdagi harfni butun aytmaydi. Harflar ayniqsa sо‘z qо‘shimchalardagi harflar yemirilib 
aytiladi. Natijada о‘sha sо‘zning salmog‘i, ta’sir kuchi, rangi yо‘qoladi. Axir hamma narsa 
tomoshabinga sо‘z orqali boradi-Y.
Katta avloddagi aktyorlarimizga e’tiroz yо‘k. Ularning maktabi bor, ular biladi, ular 
ustozlarning maktabini egallagan. Hozirgi yosh aktyorlarimiz bilan о‘ta jiddiy repetitsiyalar orqali 
tarixiy til ohanglarini topishga urindik va о‘ylaymanki buni anchagina tо‘g‘irlay oldik.
Xolida Saidova: Asar muhiti, rejissorning traktovkasi qahramonlar nutqiy xarakterlarini 
yaralishning asosi bо‘lib xizmat qiladi. Chunki rolning “mag‘zi” shu jihatlardan kelib chiqib topilishi 
va bu “mag‘iz” nutq xarakterini belgilashi haqiqatdir [2, 6]. Ustoz nutqiy xarakter topish yо‘llari 
haqida gaplashaylik. 
Bahodir Nazarov: «Tо‘maris» teatrimizning oltin fondidagi asar bо‘lib qoldi va yana eng 
asosiysi bu asar kо‘pchilik aktyorlarimizga ijodiy maktab vazifasini о‘tadi. Asar pishiq bо‘lsa aktyor 
ochiladi. Qani endi shunaqa asarlar bо‘lsa. Afsuski, hozirgi ba’zi dramaturglar qog‘oz tо‘ldirish bilan 
band. Muhimi, voqea, xarakter, til, dard bо‘lishi kerak pyesada.

---

№1 | 2023
41 
Dramaturg yozgan sо‘zning о‘zini shunchaki aytish buni hamma ham ayta oladi, buni 
havaskorlik jamoasidagi ham shunchaki ayta oladi aktyor bо‘lish shart emas. Sо‘zning tagidagi 
ma’noni, sо‘zning tagidagi dardni ochib berish aktyorning muqaddas burchi. Shuni bajara olish uchun 
sо‘zning tagidagi «nim kosa» deydi xalqimiz, ana shuni qidirib topish kerakda aktyor qurmag‘ur. 
Endi hammasi ham qidirib topavermas ekan. Buni biz rejissura tilida «ikkinchi plan» deymiz, 
«uninchi plan» deymiz, «о‘zinga xos bо‘lgan sharoit» deymiz yoki «ijtimoiy muhitga mos bо‘lgan 
sharoit» deymiz. Ularda о‘tish jarayonlari bor. U yerda boshqacha talaffuz qilish kerak, boshqacha 
gapirish kerak, boshqacha urg‘u berish kerak, buning uchun boshqacha uslubda fikrlash kerak. 
Fikrlash qamrovi kengayishi, ba’zan esa torayishi kerak. Mana shularni his etibgina asar tilini 
anglash, uni ohangini topish va nutqiy xarakter yaratish mumkin. Biz mana shu tomonlarini uzoq 
ishlashimizga tо‘g‘ri keldi. Bunaqa narsalarni professional teatr aktyorlari bilishadi.