Issn 2181-1296 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

Tuproq va don mahsulotlarining gamma-spektri. O‘lchash uchun tayyorlangan namunalar 
o‘lchami 

80

80 mm NaI(Tl) kristalli ssintillyatsion gamma-spektrometrda tekshirildi. Spektrometr 
137
Cs ning 661 keV li gamma chizig‘i uchun energetik ajrata olish qobiliyati 8,5% ni tashkil qiladi. 
Spektrometrni standart 
232
Th radionuklidi yordamida energiya bo‘yicha graduirovka qilinadi. Marinelli 
idishidagi o‘lchash namunalari (qalinligi 8 sm) qo‘rg‘oshin bilan himoyalangan. O‘lchashlar davomida 
operator tashqi fon va turli shovqinlarning oldini olish va pasaytirish uchun o‘lchash xonasi 
havosining nisbiy namligini, temperaturasi va tok manbayining stabilligini nazorat qiladi. Namunalar 
bir xil sharoitda o‘lchanishi zarur. Har bir namuna t =2 soat davomida o‘lchanadi. 
Gamma-spektrlarning tashkil etuvchilarga ajratish (1-rasm) va qayta ishlash [5] metodika 
(usullar) yordamida amalga oshiriladi. 
Spektrning fon tashkil etuvchisi namuna zichligi (M – massasi) ga bog‘liqligi bu masalani 
yechishni qiyinlashtiradi. Chunki fon nurlanishi namunada yutilishi sababli tekshiruvchi namuna 
massasiga mos inert (hisobga olinmaydigan kichik aktivlikdagi) namunani hamma vaqt topish 
mumkin emas. Bu qiyinchiliklarni quyidagicha bartaraf qilish mumkin: 
- 
massalari m
1
va m
2
bo‘lgan m
1

2
inert namunalarning f
1
va f
2
spektrlari o‘lchanadi; 
- 
f
1
va f
2
spektrlar bo‘yicha massasi M bo‘lgan namunaga tegishli spektr sintezlanadi: 
F
M 
=[αf
1 
+ (1–α) f
2
] t/T 
bu yerda α=
– t va T inert va tekshiruvchi namunalarning o‘lchash davomiyligi; 

---