Issn 2181-1296 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA SOTSIOLOGIYA 2021-yil, 6-son 
98 
Misol uchun, Yangi Oʼzbekistonning 2022–2026 yillarga moʼljallangan Taraqqiyot 
strategiyasining 86-maqsadi “Favqulodda vaziyatlarning oldini olish va bartaraf etishning 
samarali tizimini yaratish”
[1] sifatida belgilangan boʼlib, mazkur maqsadni amalga oshirilishida 
Favqulodda vaziyatlar vazirligi rahbar kadrlari va xodimlarini kompetentsiyalarini aniqlash va 
baholash (assesment markaz) markazini tashkil etish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Hududlardagi koʼpgina tizim xodimlarini malaka oshirish taʼminlash maqsadida ularni 
dastlab kompetentsiyaviy baholash tizimi orqali bilimi, malakasi, tajribasini oʼrganib, keyin ularni 
darajalariga qarab qisqa muddatli oʼquvlar joriy etish lozim boʼladi. Hozirda hududlarda 
Favqulodda vaziyatlar vazirligi rahbar kadrlari va xodimlarida oʼzini oʼzi boshqarish 
kompetentsiyasi (bilim, malaka, koʼnikma) muntazam baholab borish tizimini joriy etish lozim.
Tajriba shuni koʼrsatadiki, Favqulodda vaziyatlar vazirligining hududiy darajadagi 
faoliyatining samaradorligi qoʼyi boʼgʼindagi rahbar kadrlar va xodimlarning professionalligiga 
bogʼliq. Bugungi global pandemiya sharoitida favqulodda vaziyatlar vazirligi rahbar kadrlari va 
xodimlarining professional kompetentsiyalarini zamon talablari darajasida shakllantirish va bu 
sohadagi tartib tamoiyllarni oʼzgartirish maqsadga muvofiq. 
Favqulodda vaziyatlar vazirligi rahbar kadrlari va xodimlarini tanlash, tayyorlash va qayta 
tayyorlashning amaldagi amaliyoti, umuman olganda, ularning kasbiy malakasining yuqori 
darajasini taʼminlash imkonini beradi. Biroq, boshqaruv kompetentsiyalari, mehnat faoliyatida 
raqamli texnologiyalardan samarali foydalanish kabi malaka va koʼnikmalarni yanada 
rivojlantirish lozimligini koʼrsatmoqda. 
Hududlarda tuman darajasidagi xodimlarning boshqaruv va kasbiy kompetentsiyalari 
hamda baʼzi kasbiy muhim fazilatlarning yaxshi rivojlanmaganligi, mehnat faoliyatini 
rejalashtirish, tashkillashtirish, muvofiqlashtirish va nazorat qilish tizimi samaradorligini yuqori 
darajada tashkillashtirish lozim. 
Shuning uchun har bir viloyat boshqarmasida xodimlarning kasbiy va boshqaruv 
kompetentsiyalarini doimiy ravishda baholash asosida ularni professionalligini oshirishga 
qaratilgan yangi tizim, “Аssessment baholash markazlari” mavjud boʼlishi eng oqilona qaror 
hisoblanadi. Bu hududiy darajada rahbar kadrlar va xodimlarni muntazam oʼzini oʼzi rivojlantirib 
borishga xizmat qiladi. Rivojlangan davlatlar tajribasi mazkur sohada xodimlarni tayyorlashda 
kompetentsiyaviy yondashuvga asoslanish ustuvorlik qiladi. 
ompetentsiyalarni 
tasniflashga 
doir 
qarashlar 
xilma-xilligini 
M.Lombardo 
va 
R.Eichingerning (Lomardo, Eichinger, 2004) tadqiqotlarida koʼrishimiz mumkin. Ular xulq-atvor 
yondashuvi (bixeviorizm)ni emas, kompetentsiyalarni tasniflashda tahliliy yondashuvni taklif 
etishadi[2].
Masalan, I.V.Blauberga asosiy kompetentsiyalar tashkilotning raqobatbardosh ustunligining 
potentsial manbai boʼlib, rahbar kadrlarning boshqaruvga doir noyob qobiliyati, bilimi va xulq-
atvorini oʼzida aks ettiradi deb taʼriflaydi [3]. 
Rahbarning kompetentligi boshqaruv faoliyati tomonidan qoʼyiladigan meʼyoriy talablarga 
javob berishni nazarda tutadi. Bunday yondashuvda har bir rahbarning boshqaruv funktsiyalarini 
bajarishga loyiq potentsiali va albatta liderlikka moyilligi boʼlishi lozim. Misol tariqasida O.Kolb 
tomonidan ishlab chiqilgan «rahbar kompetentligining koʼp darajali ierarxik modeli»ni keltirish 
mumkin. Bunga binoan, menejer kompetentsiyalari boʼlib, buning asosida shaxsning turli bilim, 
malaka va koʼnikmalarni integratsiyalayolish qobiliyati yotadi, ikkinchi, oʼrta blokda esa rahbarlik 
qiladigan sohaga oid kontseptual, pertseptiv, emotsional va xulq malakalari joylashadi. Ierarxik 
tuzilmaning uchinchi, yuksak darajasida esa insonlar bilan ishlash, maʼlumotlarni tahlil qilish, 
noaniqlikni bartaraf etish, liderlikka intilish va yangiliklarga tayyorlik oʼrin oladi.
Favqulodda vaziyatlar vazirligi rahbar kadrlari va xodimlarining kasbiy va boshqaruv 
kompetentsiyalarini oshirishda sotsiologik va akmeologik yondashuv asosida ularning kasbiy 
xulq-atvorining ijtimoiy jihatdan belgilangan standartlarini qayta ishlab chiqish lozim. 
Shuningdek, global pandemiya sharoitida kasbiy sifatlarning ijtimoiy dinamikasi, kasbiy 
professiogrammasini modelni yaratish lozim (1-jadval). 
Favqulodda vaziyatlar vazirligi xodimlarining kasbiy malakasi xodimlar tomonidan amalga 
oshiriladigan kasbiy xulq-atvor algoritmlarini (standartlarini) amaliy amalga oshirish jarayoni va 

---