Iste’mol va jamg‘armaning iqtisodiy mazmuni hamda

Jamg‘arma va investitsiya o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlash muammolar
Mamlakatdagi investitsiya faolligi va uning darajasi iqtisodiy rivojlanishda katta ahamiyat kasb etadi. Investitsiya faoliyatini amalga oshirish uchun esa jamg'arish jarayoni me’yorda amalga oshirilishi lozim. Demak, jamg'arma va investisiya o‘rtasidagi makroiqtisodiy muvozanatga erishish barqaror iqtisodiy o‘sishning sharti hisoblanadi. Biroq bu muvozanatga erishish doimo oson kechavermaydi. Bunga sabab investitsiya darajasi
Xulosa
1. Milliy iqtisodiyotda yangidan vujudga keltirilgan qiymat, ya’ni milliy daromad iste’mol va jamg'arma maqsadlarida sarflanadi. Keng ma’noda iste’mol jamiyat iqtisodiy ehtiyojlarini qondirish jarayonida ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlardan foydalanishni bildirib, unumli va shaxsiy iste’molga ajraladi.
2.Jamg'arma — bu aholi, korxona (firma) va davlat joriy daromadlarining kelajakdagi ehtiyojlarini qondirish va foizli daromad olish maqsadlarida to'planib borishi. Uning hajmi uy xo'jaliklari daromadidan iste’mol sarflarini ayirib tashlash yo'li bilan aniqlanadi.
3. Iste'mol va jamg'arma hajmi hamda unga ta’sir ko'rsatuvchi omilar o'rtasidagi bog'liqlik iste’mol va jamg'arma funksiyasi deyiladi. Bu funksiyalarni bayon etishda klassik iqtisodchilar va keynschilarning nuqtai nazarlari farqlanadi. Klassik iqtisodchilarning fikriga ko’ra, jamg’arma banklarning real foiz stavkasi qanchalik yuqori bo'lsa, ularning qiziqishlari shu qadar* kuchli bo'ladi. J.M.Keyns klassik iqtisodchilarning bu fikrlariga qarshi chiqib, uy xo'jaliklarining iste’mol sarflari real foiz stavkasiga u qadar bog'liq emasligini, kishilar uchun hamma vaqt joriy iste’molning kelgusidagi iste’moldan afzalligini ta’kidlaydi. U iste'mol sarflari darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi asosiy omil sifatida uy xo‘jaliklarining joriy daromadlarini ko‘rsatadi.
4. Iste’molchilarning daromadlari qanchalik o'sib borgan sari ularning jamg‘arishga bo’lgan moyilliklari shunchalik oshib boradi.
5. Amalda jamg'arish kapital mablag’lar yoki investision sarflar shaklida yuzaga chiqib, u yangi asosiy kapitalni hosil qilish, ishlab turganlarini kengaytirish, rekonstruksiyalash va yangilashga qilinadigan xarajatlarni ifodalaydi.
6.Jamg‘arish summasi milliy daromadning bir qismini tashkil etadi va shu sababli milliy daromad hajmi ko‘payishini belgilaydigan omillar, jamg'arish miqdorini ham belgilab beradi. Bu omillardan asosiysi qo`llaniladigan resurslar massasi va ularning unumdorligidir.
7. Investitsiyalar — asosiy va aylanma kapitalni ko'paytirishga, ishlab chiqarish quvvaatlarini kengaytirishga pul shaklidagi qo'yilmadir. U pul mablag`lari, bank kreditlari, aksiya va boshqa qimmatli qog'ozlar ko`rinishida amalga oshiriladi. Pul mablag`lari ko'rinishidagi investitsiya nominal investitsiya, ana shu pul mablag`lariga sotib olish mumkin bo`lgan investitsion resurslar real investitsiya deyiladi.
8. Investitsiyalarga sarflar darajasini ikkita asosiy omil belgilab beradi:
1) investitsiya sarflaridan kutilayotgan foyda normasi;
2) foiz stavkasi.
Iste’mol va jamg‘arma darajasini aniqlab beruvchi asosiy omil
milliy daromad hisoblanadi. Lekin milliy daromad tarkibida to‘g‘ri soliqlar ham mavjud bo’ladi. Shu sababli, soliqlar to’langandan keyin aholi qo‘lida qoladigan daromad iste’mol sarflari va shaxsiy
jamg‘arma yig’indisiga teng bo’ladi. Iste’mol va shaxsiy
jamg‘armaning darajasi bevosita soliqlar to’langandan keyingi qolgan daromad bilan aniqlanadi. Bu daromadni biz tahlil chog’ida ixtiyordagi yoki sof daromad deb ataymiz. Demak, bu daromad iste’molning ham, jamg‘armaning ham umumiy omili hisoblanadi.
Chunki jamg‘arma daromadning iste’mol qilinmaydigan qismi
hisoblansa, soliqlar to’langandan keyingi daromad shaxsiy
jamg‘armani aniqlab beradigan asosiy omil bo’lib chiqadi. Har yilgi haqiqiy iste’mol miqdori va soliqlar to’langandan keyingi daromad o'rtasidagi farq shu yildagi jamg‘arma miqdorini aniqlaydi.
Iste’mol va jamg'arma hajmi hamda unga ta’sir ko‘rsatuvchi
omillar o'rtasidagi bog’liqlik iste’mol va jamg‘arma funksiyasi deyiladi. Bu funksiyalarni bayon etishda klassik iqtisodchilar va keynschilaming nuqtai nazarlari farqlanadi. Klassik iqtisodchilaming fikriga ko‘ra, kishilar o'z mablag’larini qo'shimcha daromad keltirgan
taqdirda jamg'armaga yo'naltirishga harakat qiladilar. Shunga ko'ra, banklarning real foiz stavkasi qanchalik yuqori bo'lsa, ularning
jamg'armaga qiziqishlari shu qadar kuchli bo'ladi, ya’ni jamg'arma
real foiz stavkasining o'sib boruvchi funksiyasi hisoblanadi. Aholi
daromadlari iste’mol va jamg'arma mablag'larining yig'indisidan
iborat ekan, real foiz stavkasining o'sishi bilan iste’mol kamayib,
pasayishi bilan esa ko'payib boradi. Boshqacha aytganda, klassik
iqtisodchilar fikriga ko'ra iste’mol real foiz stavkasining pasayib
boruvchi funksiyasi hisoblanadi.
J.M.Keyns klassik iqtisodchilaming bu fikrlariga qarshi
chiqib, uy xo'jaliklarining iste’mol sarflari real foiz stavkasiga
u qadar bog'liq emasligini, kishilar uchun hamma vaqt joriy
iste’molning kelgusidagi iste’moldan afzalligini ta’kidlaydi. U
iste’mol sarflari darajasiga ta’sir ko'rsatuvchi asosiy omil sifatida uy xo'jaliklarining joriy daromadlarini ko'rsatadi. Demak, Keyns fikriga ko'ra, iste’mol uy xo‘jaliklari joriy daromadlarining o‘sib boruvchi funksiyasi hisoblanadi:

Ahоlining darоmadlari miqdоri оshib bоrishi bilan jamgarmalar

miqdоri ham оshib bоradi. Bundan tashqari istе’mоl bоzоrida faqat fuqоralar emas, balki ularga хizmat korsatadigan kоrхоna va tashkilоtlar ham хaridоr hisоblanadi.
Istе’mоl va jamgarish chizigi istе’mоlchilar jamgarmasida
bolayotgan ozgarishlarga, narх va sоliq, istе’mоlchi qarzi darajasi,
shuningdеk, uy хojaliklarining taqsimlanadigan darоmadlaridagi
ozgarishlarga bоgliq.
Istе’mоl va jamgarmaga ortacha va chеgaraviy mоyillik ahоli
darоmadlarining qancha qismi istе’mоlga va qancha qismi jamgarmaga
kеtyotganligini tushinish imkоniyatini bеradi.
Invеstitsiya yoki kapital qoyilmalar hali buyumlashmagan, lеkin
ishlab chiqarish vоsitalariga qoyilgan mablag’ hisоblanadi. Dеmak, invеstitsiya yangi kоrхоnalar qurishga, mashina va asbоb-uskunalar sоtib оlishga kеtgan хarajatlardan ibоrat. Invеstitsiyaga qilingan
хarajatlar sоf fоydaning kutilayotgan mе’yori va fоiz stavkasiga bоg`liq.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, iste’molchi talabining
o’zgarishini tahlil qilishda daromad samarasi va iste’mol muhim
ahamiyat kasb etadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida jamg’arish va
iste’mol samarasini o’rganish tovarlarga narx belgilash
qonuniyatlarini yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Zero, har
qanday korxona o’z foydasini maksimallashtirish uchun tovarlariga
bo’lgan talabning doimiyligini ta’minlashi kerak. Chunki har
qanday yirik korxonalar, monopoliyalar, konsernlar agar tovarlariga talab bo’lmasa, inqirozga yuz tutadi. Shuning uchun ham iste’molchi daromadining o’zgarishini yoki boshqa tovarlar narxi o’zgarishini yetarli darajada tahlil qilish firmaning barqaror rivojlanishiga olib keladi.

Mundarija:
Kirish…………………………………………………........
1. Iste’mol va jamg‘armaning iqtisodiy mazmuni hamda ularning o‘zaro bog`liqlig ………………….........
2. Jamg'arishning mohiyati, omillari va samaradorligi….
3. Investitsiyalar va ularning darajasini belgilovchi
omillar ……………………………………………………
4. Jamg‘arma va investitsiya o‘rtasidagi muvozanatni
ta’minlash muammolari…………………………………….
Xulosa..........................................................................
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………….