Iste’molchilar tanlovi reja: I. Kirish. II. Asosiy qism
Download 215.56 Kb. Pdf ko'rish
|
Iste’molchilar tanlovi nazariyasi1
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2-chizma. Umumiy va keyingi qo’shilgan naflilik egri chiziqlari 7
|
13.1-jadval
Muzqaymoq iste’mol qilishdan olingan keyingi qo’shilgan va yalpi naflilik Iste’mol qilingan muzqaymoqlar soni Iste’mol qilingan muzqaymoqlar soni Iste’mol qilingan muzqaymoqlar soni 0 1 2 3 4 5 6 7 - 10 8 6 4 2 0 -2 0 10 18 24 28 30 30 28 Jadval ma‘lumotlariga ko‘ra kamayib boruvchi keyingi qo‘shilgan naflilik hisobiga umumiy naflilik miqdoran o‘sib boradi. Biroq, bu o‘sish sur‘ati muzqaymoqlarning navbatdagi soni qo‘shilishi bilan pasayib borish tamoyiliga ega. Natijasi salbiy ahamiyatli qo‘shilgan naflilik umumiy naflilikning qisqarishiga olib keladi. Jadval ma‘lumotlarini grafikka joylashtirib, keyingi va umumiy naflilikning ko‘rgazmali tasvirini hosil qilish mumkin. 2-chizma. Umumiy va keyingi qo’shilgan naflilik egri chiziqlari 7 7 Economics: principles, problems and policies. Stanley L. Brue, Campbell P. McConnell, seventeenth edition, McGraw-Hill/Irwin New York, 2008. 361бет. Keyingi qo‘shilgan naflilikning grafik tasviri iste‘molchi aynan olingan bir tovarning qo‘shimcha birligidan kamayib boruvchi naflilikka ega bo‘lishini aniq ko‘rsatadi. Umumiy naflilik (TU) egri chizig‘i bir turdagi tovarning eng oxirgi birligidan iste‘molchi salbiy samarali naf ko‘rishi oqibatida bu turdagi naflilik ham pasayib borishini ko‘rgazmali aks ettiradi. Iste‘molchi biron bir tovarning keyingi iste‘mol qilingan birligidan kamroq qo‘shimcha nafga ega bo‘lishi sababli, u aynan shu tovarning navbatdagisini narxi tushgan taqdirdagina sotib oladi. Bu esa naflilik egri chizig‘ining pasayib borish tavsifiga ega bo‘lishini bildiradi. Biron-bir tovarning (x) keyingi qo‘shilgan naflilik (𝑀𝑈 𝑥 ) ni miqdoriy jihatdan quyidagicha ifodalash mumkin: ( 𝑀𝑈 𝑥 ) = ∆𝑇𝑈 𝑥 ∆𝑄 𝑥 Bu erda, ∆𝑇𝑈 𝑥 - ortib borgan umumiy naflilik ∆𝑄 𝑥 - iste‘mol qilingan ne‘matning ko‘paygan miqdori. Keyingi va umumiy naflilikni bir-biri orqali ifodalash mumkin. Umumiy naflilik iste‘mol qilingan biron-bir ne‘matning keyingi nafliliklari yig‘indisi: 𝑇𝑈 𝑛 = 𝑀𝑈 1 + 𝑀𝑈 2 + 𝑀𝑈 𝑛 Keyingi naflilik esa umumiy yoki qo‘shimcha naflilikning o‘sgan qismi 𝑀𝑈 𝑛 = 𝑇𝑈 𝑛 - 𝑇𝑈 𝑛−1 Iste‘molchi qandaydir tovarning navbatdagi birligini (portsiya, qismi, kg, dona va h.k.) iste‘mol qila borib, har bir navbatdagi birligidan kamayib boruvchi qoniqish oladi. Buning sababi shuki iste‘molchi aynan bir tovarga asta-sekin to‘yinib, pirovardida uning qoniqishi o‘zining oxirgi chegarasiga etadi. Boshqacha aytganda mazkur tovarning keyingi nafliligi uni iste‘mol qilish hajmi ortib borishi bilan kamayib borish tamoyiliga ega bo‘ladi. Bu keyingi (qo‘shilgan) naflilikning pasayib borish qonuni deb nom olgan. Agar iste‘molchiga tamadi qilingan biror ovqatning birinchisi 10 «yutil (naflilik o`lchovi)» naf keltirsa, ikkinchisi -7, uchinchisi -4 va to‘rtinchisi faqat 1 ga teng shunday naf keltiradi. Iste‘molchi uchun har bir keyingi iste‘mol qilinadigan tovardan kamroq qo‘shimcha naflilik olishi sababli u aynan shu tovarning navbatdagi birligini narxi tushsagina sotib oladi. Bu esa talab egri chizig‘ining pasayib boruvchi ko‘rinishda bo‘lishini taqozo etadi. Iste‘molchi narxlarning mavjud darajasida va mablag‘lari cheklanganligidan kelib chiqib tanlangan tovar (xizmat)laridan yuqori naf olishni hohlaydi. Iste‘molchi ratsional harakat qiladi, shu sababli u sub‘ektiv sezgilariga asoslanib xarid qilinadigan mahsulotlar to‘plamini naflilikning o‘sishini ta‘minlaydigan darajaga etgunicha o‘zgartiradi. O`lchash mumkin bo`lgan, organizmning xohlagan reaksiyasini ta`riflab berish qurbiga ega bo`lgan umumiy atama – bu xulq-atvordir. Nimani xulq-atvor deb aytish mumkin-u, nimani esa aytish mumkin emasligi bahsi bixeviorizm oqimining paydo bo`lganidan buyon davom etib kelmoqda. Oqim tarafdorlarining fikriga ko`ra, asosiy xulq-atvorni aniqlashda urg`u faqatgina yaqqol va ko`zga tashlanadigan reaksiyalarga beriladi. Yillar o`tgan sayin atama ma`nosi ancha kengayib, hozirda undan qator yaxlit reaksiyalarni nomlashda, xususan, iste`molchi xulq-atvorining mazmuni va mohiyatini yoritishda foydalanilmoqda. Iste`molchi xulq-atvorini o`rganish faqat tijorat korxonalariga emas, balki davlat miqyosida ham katta ahamiyatga egadir. Korxona rahbarlari o`z rivojlanish strategiyalarini rivojlantirishlari uchun iste`molchi xulq-atvorini bilishlari zarurdir. Jumladan, muhim vazifalardan biri korxona tomonidan ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlar birinchi navbatda yo`naltiriladigan segmentlar (iste`molchilar guruhi) aniqlanishi lozim. Download 215.56 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|