История медицины


Download 2.13 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/56
Sana06.10.2023
Hajmi2.13 Mb.
#1693951
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   56
Bog'liq
Tibbiyot tarixi (X.Rustamova, N.Stojarova) (1)

Фетишизм ёки табиат ва унинг предметининг тимсоли. Одамларнинг уйлашига 
кура табиат ва унинг предметлари гайритабиий кучга эга бўлиб, турли хил 
касалликларни чакиришда, шу билан бирга уларни олдини олишда ва даволашда 
ахамиятга эга бўлган. Шундай килиб биринчи амулетлар пайдо бўлган. 
Тотемизм – бунга кура хар бир авлод ва кабила хайволар ёки утлардан келиб 
чикишган бўлиб, уларга «ота ёки ката ака», балолардан ва касалликлардан 
асраган. Шундай килиб турли хил хайвонлар тотем хисобланган. Баъзан шундай 
хайвони маросимли улдирилишидан сунг унинг баъзи кисмлари дори ёки тумор 
сифатида ишлатилган 
Анимизм – ходисаларни илохийлаштириш (лат. anima — калб), олам 
илохийлардан иборат, улар турли хил балоларни ва касалликларни сабабчиси 
бўлган. Уйку,хушдан кетиша, эпилепсия, галлюцинация, касалликлар в.х.к 
ибтидоий одамларга одамнинг ичида мавжуд бўлган ухшаш одамнинг- калбнинг 
фаолияти окибати деб тасаввур қилишган. Ибтидоий одамлар учун улим 
24 


тушунарли бўлган, овда жарохат туфйли, душман тарафдан ёки бахтсиз холат 
туфайли,коринарсиз жарохатлар туфайли улим эса сехргарлик хисобланган, яни 
илохийлар кучив. Диний этикод келиб чикиши билан касалликлар тугрисидаги 
иблисона тасаввурлар келиб чиккан. Морфологик тасаввурни келиб чикиши 
билан касалликларни иблисона келиб чикиш и кийинлашган. 
Жоду, сехр, шаманизм – олдинги барча турларни богловчи хисобланади. 
Шаман, сехргар,жодугар – афсунларга, улганлар, илохийларга эга бўлиб озининг 
кобилиятини касалларни даволашга каратган. Турли хил давлатларда куркитувчи 
усуллар кенг таркалган бўлиб, касалликни бемор ичидан «хайдаш» ёки 
«киришига» йол коймаслигига каратилган. Касаллини «хайдаш» учун турли хил 
ич келтирадиган, жирканишни ва кайт қилишни чакирадиган воситалар 
ишлатилган. Касаллик бошланиши жарохат ва яралардан сорилиб кетган. 
Касаллик бемордан «чикиши» онсонрок булсин деб болаларга бош суягида 
трепанация қилишган. Турли хил давлатларда археологлар шундай трепанацияли 
бош суякларни топишган. Эмпирик воситалар билан бирга табиблар ишонтириш 
усулларидан хам фойдаланишган: жодули харакатлар, ойинлар,безакли киймлар, 
ва никоблар в.х.к. 
Вактлар утиб тиббиёт хунар бўлган. Табиб касби хусусий ва оилавий бўлган. 
Хар бир табиб озининг усуллари ва ози тайорлаган дорилардан фойдаланган. Бу 
усуллар ва дорилар тайорланиши сир сакланиб насилдан насилга отиб келган. 
Аввало бу табиб- хунармандлар дин ва жоду билан боглик булмаган, аммо 
кейинчалик табиб ва кохиннинг вазифалари кушилган. Тиббиётнинг дин билан 
бир бирига богликлиги кейичалик куллик даври формциясида хам бўлган. 

Download 2.13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   56




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling