Иқтисод ва молия / экономика и финансы 2021, 8(144) Қодирова Зулайхо Абдуҳалимовна

1-жадвал. Меҳнат миграциясини тартибга солиш механизмлари
1
Миқёс
Механизмлар
Давлат 
миқёсида
– тегишли давлат институтларини яратиш;
– ишчи кучининг сифати билан боғлиқ бўлган талаблар (таълим тўғрисидаги 
сертификат) тизимининг жорий қилиниши;
– тўғридан­тўғри квоталар ёки ишчи кучини импортини (ёки экспортини) билвосита 
тартибга солиш;
– ишчи кучи импортини (ёки экспортини) таъминловчи маъмурий чоралар;
– эмиграцион муҳитни шакллантириш;
– ишчи кучига қаратилган инвестиция ва солиқ сиёсати.
Минтақа 
мамлакатлари
миқёсида
– минтақа мамлакатлари чегаралари назоратларини кучайтириш; 
– минтақада мигрантлар оқимини назорат қилиш бўйича чора­тадбирларни кучайтириш;
– минтақада ноқонуний миграцияга қарши курашиш;
– минтақада ноқонуний мигрантларга иш берувчилари билан курашиш;
– нафақат қабул қилувчи, балки донор мамлакатлар ўртасида ҳам ҳамкорликни 
яхшилаш чораларини кўриш;
Халқаро 
миқёсида
– халқаро келишувлар (икки томонлама ва кўп томонлама);
– оммавий эмиграция ҳудудларига иқтисодий ёрдам кўрсатиш;
– иқтисодий мезонлар бўйича тартибга солиш;
– ишчи кучи импорти ва экспортининг меъёрий­ хуқуқий регуляторлари.
41
МЕҲНАТ БОЗОРИ ВА ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯ / РЫНОК ТРУДА И СОЦИАЛЬНАЯ ЗАЩИТА

---

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 8(144)
Таҳлил. Ишчи кучи импортёрлари, экспор­
тёрлари ва уни қайта қабул қилувчи мамлакат­
ларда миграция жараёнларини тартибга солиш 
мигрантларнинг ҳуқуқий, сиёсий ва касбий мавқеи, 
миллий иммиграция, эмиграция ва реэмиграция 
хизматлари ҳамда кўпгина давлат келишувлари 
тўғрисидаги қонунчиликларни ўзида мужассам 
этади. Хорижий ишчи кучидан фойдаланадиган 
деярли барча мамлакатларнинг давлат ташкилот­
лари хорижий ишчи кучини танлаш, тақсимлаш ва 
фойдаланиш бўйича мақсадли йўналтирилган сиё­
сатни олиб борадилар.
Мамлакатларда хорижий ишчи кучидан фой­
даланишни ман қилиш шаклида касбий ва тармоқ 
чекловлари ҳам амал қилиши мумкин. Бу борада 
аниқ ман қилишлар хорижликлар шуғулланиши 
мумкин бўлмаган касбларга йўналтирилган бўлади. 
Шунингдек, иммиграция тартибини бузганларга 
1
Қодирова З.А. Глобаллашув шароитида 
Ўзбекистоннинг халқаро меҳнат бозорига интегра­
цияллашуви. Монография. ­ Т.: Иқтисодиёт, 2016. ­ 
62 бет.
нисбатан қонун доирасида санкция (депортация, 
жарималар, қамоқ жазоси)лар тайинланади.
Аксарият рецепиент мамлакатларда имми­
грант учун мехнатга рухсатнома иш берувчи ва 
ишга ёлланувчи ўртасида тузилган меҳнат шартно­
маси ва меҳнат вазирлиги хулосасига таяниш асо­
сида тақдим этилади. Иммиграция учун меъёрий­
ҳуқуқий асос бир қанча қонун ва қонуности акт­
ларга таянади.
Минтақа миқёсида меҳнат миграциясини 
тартибга солишнинг устувор йўналишлари ­ бу 
унинг шаклланишидаги тартибсизликларни бар­
тараф этиш, миллий манфаатларни ҳисобга олган 
ҳолда меҳнат бозорини тартибга солиш бўйича 
қарорларни мувофиқлаштириш ва ноқонуний 
миграцияга йўл қўймаслик чора­тадбирларини 
кўришдан иборат. Минтақадаги аъзо мамлакат­
ларнинг меҳнат миграцияси жараёнларида ихти­
ёрий равишдаги иштироки, минтақада мигрантлар­
нинг эркин ҳаракатланиши, уларга маҳаллий аҳоли 
билан тенг ҳуқуқ ва имкониятларнинг яратилишини 
таъминлаш муҳим аҳамиятга эга. Бунга мисол сифа­