Иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш усуллари фани бўйича

1. Muayyan davrda (masalan, bir yil davomida) sotilishi va sotib olinishi lozim bo`lgan 
tovarlar summasi.

---

2. Pul birligining aylanish tezligi.
3. Kreditning rivojlanganlik darajasi, puldan to`lov vositasi sifatida foydalanish. 
Mazkur holatlarni hisobga olganda, muomala uchun zarur bo`lgan pul miqdori quyidagi 
formula bo`yicha aniqlanadi: 
Ò
Ò
ê
á
ì
À
Õ
Õ
Ò
Ï



, 
bu yerda: 
P
m 
— muayyan davrda muomala uchun zarur bo`lgan pul miqdori; 
T
b 
— sotilishi lozim bo`lgan tovarlar summasi (tovarlar miqdori × narxi); 
X
k 
— kreditga sotilgan tovarlar summasi; 
X
t 
— to`lash muddati kelgan tovarlar va xizmatlar hamda boshqa to`lovlar summasi; 
A
t 
— pulning aylanish tezligi. 
Pul miqdoriga ta`sir etuvchi omillarni hisobga olib, pul muomalasining quyidagi qonuniga 
ta`rif berish mumkin: boshqa sharoitlar o`zgarmay qolganda, muayyan davrda muomala 
uchun zarur bo`lgan pul miqdori sotishga chiqariladigan tovarlar summasiga to``gri 
mutanosib, pulning aylanish tezligiga teskari mutanosibdir. 
Milliy iqtisodiyotda davlatning, tijorat banklari va boshqa moliyaviy muassasalarning 
majburiyatlari pul sifatida foydalanadi. Pul operatsiyalarining asosiy ko`pchilik qismi naqd pulsiz, 
cheklar va unga tenglashtirilgan moliyaviy aktivlar yordamida amalga oshiriladi. Shu sababli 
muomalada bo`lgan pul miqdorini hisoblash uchun “M
1
...M
n
pul agregatlari” yoki “tarkibiy 
qismi” tushunchasidan foydalaniladi. Barcha pul agregatlari yi`gindisi yalpi pul massasi yoki