РЕЖА: - Иқтисодий циклнинг мазмуни ва келиб чиқиши сабаблари.
- Цикл тўғрисидаги назариялар. Иқтисодий инқирознинг иқтисодий фаолликка таъсири
- Таркибий инқирозлар.
- Аграр инқирозлар ва унинг хусусиятлар
Иқтисодий цикл – ишлаб чиқариш ҳажми, бандлилик ва инфляция даражасидаги даврий тебранишлардир. Цикл давомийлиги бўйича бир инқироздан иккинчи инқироз бошлангунча ўтган даврдан иборат бўлади. Циклни келтириб чиқарувчи сабаблар - такрор ишлаб чиқаришдаги номутаносибликлар;
- талаб ва таклиф ўртасидаги номутаносибликлар;
- ялпи сарфлар даражасининг ўзгариши (ўз навбатида бу сарфлар ҳажмини ишлаб чиқариш ва бандлик даражаси белгилаб беради);
- инвестициялар ҳажмининг даврий камайиши;
- пул массаси ҳажмининг тебраниши;
- асосий капиталнинг янгиланиши;
- мультипликатор самарасининг кучсизланиши ва бошқалар.
Иқтисодий циклнинг келиб чиқишини фақат ташқи ёки фақат ички омилларга боғловчи қарашлар мавжуд бўлиб, улар фанда экстернал ва интернал назариялар деб номланади Экстернал назарияда ташқи омилларга иқтисодий тизимдан ташқарида ётувчи ва иқтисодий ҳодисаларнинг даврий такрорланишини келтириб чиқарадиган омиллар киритилади. Уларнинг асосийлари қуйидагилар: - урушлар, инқилобий ўзгаришлар ва бошқа сиёсий ларзалар;
- олтин, уран, нефт ва бошқа қимматли ресурслар йирик конларнинг очилиши;
- янги ҳудудларнинг очилиши ва у билан боғлиқ равишда аҳоли миграцияси ҳамда ер шари аҳолиси сонининг ўзгариб туриши;
- ишлаб чиқариш таркибини тубдан ўзгартиришга қодир бўлган технология, тадқиқотлар ва инновациялардаги қудратли ўзгаришлар;
Интернал назария циклни иқтисодий тизимнинг ўзига хос
ички омиллари туғдиради деб ҳисоблайди. Бу омиллар қуйидагилар:
- асосий капиталнинг жисмоний хизмат муддати;
- шахсий истеъмолнинг ўзгариши;
- ишлаб чиқаришни кенгайтириш, уни янгилаш ва янги иш ўринларини вужудга келтиришга йўналтириладиган инвестицион маблағлар ҳажми;
- ишлаб чиқариш ва талаб ҳажмига таъсир кўрсатишга қаратилган давлатнинг иқтисодий сиёсати;
Do'stlaringiz bilan baham: |
