Иқтисодий фанларни ўқитиш

Б/Б/Б (Биламан, Билмоқчиман, Билдим) жадвали

№	Мавзунинг саволи	Биламан	Билдим	Билмоқчиман
1

2
3
4
5

Муҳокама жараёнида талабаларнинг танқидий фикр юритишлари, ўз фикрларини асослашга уринишлари, ўртоқлари билан мунозара қилишлари кейинги босқич фикрлаш, тафаккур босқичига ўтилганини билдиради.

Талабалар янги маълумотларни яхши қабул қила оладилар. Чунки улар аввалги билганларини янги олган билимлари билан бемалол бирлаштирадилар. Уларнинг ўз қобилиятларига ишончлари ортади.
Инсерт методи ўқиш давомида талабаларга ўз шахсий тушунчаларини фаол кўриб чиқишга ёрдам берувчи кучли қурол ҳисобланади.


2§. Таққослаш, баҳолашни ўргатувчи методлар

Бу мето
Т-схема

д икки хил маьлумот: ахборот, турли

қарашларни таққослашнинг универсал график тарзда ифодалаш бўлиб, ўқувчиталабаларни ўрганилаётган мавзу бўйича мавжуд қарашларни таққослаш, улар асосида қарор қабул қилишга ўргатади. Айниқса, фарқланувчи қарамақарши, хилмахил қарашларни, маьлумот ахборотларни маьлум бир мезонлар бўйича ифодалаш учун ниҳоятда қулай.
Агар ана шу мезонларни талабаларнинг ўзи ишлаб чиқса, дарс янада самарали бўлади. Одатда Тсхема бирбирига қарамақарши (антоним) фикрлар, қарашлар, маьлумотлар, ахборотларни ифодалайди. Уларни ҳа/йўқ, тарафдор/қарши, юқори/паст, минимал/максимал кабилар орқали кўрсатиш мумкин. Бунда қўйилаётган мақсад ўрганилаётган мавзу, савол ёки қарашларни мазмунига кўра, ўқитувчи таққослаш вариантларини ишлаб чиқади.
Тсхема унча катта бўлмаган майдонда катта маьнога эга бўлган материални ифодалаш имконини беради. У айниқса, модул ёки маълум бир қарашлар мазмунини умумлаштиришда фойдаланишда жуда қулай. Тсхемани мустақил тизими бўйича берилган топшириқлар талабаларни иқтисодий фикрлашини ривожлантиришга жуда катта таъсир кўрсатади.
Тсхемага мисол сифатида юқорида келтирилган дарс ўтиш методларининг афзалликлари ва камчиликларини кўрсатишимиз мумкин. Масалан, «Ақлий ҳужум методини қўллашнинг афзалликлари ва камчиликлари»ни кўрсатиш мумкин.

Методнинг афзалликлари	Методнинг камчиликлари
талабаларга билим, тажриба, кузатувлар нуқтаи назаридан муаммо ечимига турлича ёндашувлар билан танишиш имконини беради; талабаларни таҳлил қилиш, хулоса чиқариш ва қарор қабул қилишга ўргатади; ва ҳоказолар	методни қўллаш кўп вақт талаб қилади; катта гуруҳларда қўллаш қийин; ва ҳоказолар

Ёки жаҳон мамлакатларида аҳолини турмуш даражаси, тараққиёт даражаси ҳақида тўхталганда мана шундай жадвалдан фойдаланиш мумкин:

№	Энг бой мамлакатлар		Доллар	Энг камбағаллар	Доллар
1.	Люксембург	…	45360	Нигер	310
2.			…	Танзания	240
3.	…		…	СерраЛеоне	200
4.	Швейцария		34510	Руанда	190
5.	Норвегия		32880	Малави	180
6.	Япония		32230	Бурунди	170
7.	Дания		32030	Чад	160
8.	АҚШ		30600	Конго	130
9.	Сингапур		29610	Эфиопия	100
10.	Исландия		26580	Мозамбик	80

Аҳоли жон бошига ЯММ ишлаб чиқариш (Жаҳоннинг ўнта мамлакати бўйича, 1999 й)

Семантик (маьносини ифодалаш) хусусиятлар таҳлили
даловчи таҳлил қилиш методидир. Жадвал ва графиклар дарс имконини кўриш орқали маьлум
Талабаларни фаоллаштириш, билимини ошириш мақсадида қўлланиладиган методлардан яна бири дарс жараёнида фойдаланиладиган жадваллар ва графикларни семантик маьносини ифо

жараёнида таклиф этилётган ахборотларни кузатиш бир майдон жадвалда ифодалашни ташкил этади.

Жадвал орқали ғоялар, тавсиялар, таклифлар берилади.
Бу методнинг мазмуни шуки, янги тушунчалар, мавзу, ахборотларни ўрганиш аввалги ўрганилганлари билан қисман таққослаш орқали ўрганилади.
Бу метод, айниқса, иқтисодий фанларни ўрганишда жуда қўл келади. Бунда талабалар билан маьлум бир мезонларга кўра тузилган жадвал маьлумотлари муҳокама қилинади. Бу муҳокамани индивидуал тарзда, кичик гуруҳларда олиб бориш мумкин. Сўнгра жадвал маьлумотларида қўйилган мақсадга кўра тўлдириш зарур бўлган қатор ёки устунлар қолдирилади. Берилган ахборотлар муҳокама қилиниб бўлингач, талабалар бўш қатор ёки устунларни тўлдиришга ҳаракат қилишади. Талаба ўз таҳлилига кўра жадвални тўлдиради ёки график чизади. Сўнгра уни кичик гуруҳда муҳокама қилинади. Кичик гуруҳда таҳлил қилиб, муҳокама қилингач бутун гуруҳда муҳокама қилинади ва умумий қарорга кўра жадвал тўлдирилади, график чизилади.
Масалан, макродаражада иқтисодиётни тартибга солишни ўрганаётганда, уни тартибга солишнинг икки механизми: бозор ва давлат механизмини бирбиридан фарқини таққослаш орқали ўрганилади. Бунда талабаларга бозор механизми, яъни ўзўзини тартиблашнинг хусусиятлари кўрсатилган, давлат томонидан тартиблашни эса мувофиқ равишда таққослаб кўрсатиш таклиф қилинадиган қуйидаги жадвал тарқатилади:

Макродаражада тартибга солишнинг икки механизмининг асосий хусусиятлари.