“Иқтисодий муносабатлар психологияси” мавзусидаги тақдимот

2. Иқтисодий одам хулқининг намоён бўлиш шартлари: Ижтимоий нормалар, санкциялар, роллар.

Маржиналистлар Жеремй Бентҳам- нинг “рационал гедонист” моделини ривожлантириб, “оптимизатор инсон” консепсиясини яратдилар. Оптимизатор инсоннинг асосий хусусиятлари қуйидагилардан иборат:

• 1) кўпроқ наф ёки фойда олишга ва камроқ харажат қилиш, қийинчиликларни камайтиришга интилиш;
• 2) шахсий афзалликлар тизимини маълум вақт мобайнида ўзгартир- маслик ва ташқи шароитларга ҳамда ўзгаларга боғлиқ бўлмаслик;
• 3) мақсадларни амалга ошириш воситалари билан таққослаш, уларнинг оптимал вариантини танлаш қобилиятига эгалик;
• 4) оптимал вариантни топишга имкон берувчи ахборотга ва хатосиз олдиндан кўра билиш қобилиятига эгалик;
• 5) ташқи шароитларнинг ўзгаришига мослашувчанлик.

Ушбу “иқтисодий одам” моделига кўра шахс маълум чеклашлар доирасида (улар ичида пул даромадларининг чекланганлиги асосий ҳисобланади) бутун хатти-ҳаракатини нафлиликни максималлаштиришга қара- тади.

3.Ishlab chiqarish adaptatsiyasi va uni tеzlashtirishning psiхоlоgik оmillari.

• Adaptatsiya (lotincha adaptatio – moslanmoq, sozlanmoq) – tabiat yoki jamiyat hayotida, insonning ma’naviy-ruhiy olamida kechadigan o‘ziga xos jarayon bo‘lib, biron-bir muhit yoki sharoitga, yangilikka moslashuvni anglatadi. Inson hayotidagi adaptatsiyaning samarali kechishi ko‘p jihatdan uning ruhiy, ma’naviy holatiga bog‘liq.

Ilm-fanda adaptatsiyaning quyidagi turlari mavjud: sensor adaptatsiya (lotincha sensus – his-tuyg‘u, sezgi) – organizmning turli xil subyektiv o‘zgarishlarga moslashuvi; ijtimoiy adaptatsiya (lotincha adapto – moslashaman va socialis – ijtimoiy) – insonning ijtimoiy muhit sharoitlariga uzluksiz tarzda faol moslashuvi, ayni paytda uning ushbu jarayon natijasi sifatida kamolga yetishi. Ijtimoiy adaptatsiyaning muhim jihati odamning ijtimoiy talab va tartiblarni qabul qilishini anglatishdir. Gʻarbda ijtimoiy adaptatsiya muammosi ilm-fanning neobixeviorizm va psixoanaliz yo‘nalishlari asosida o‘rganiladi.

• Ilm-fanda adaptatsiyaning quyidagi turlari mavjud: sensor adaptatsiya (lotincha sensus – his-tuyg‘u, sezgi) – organizmning turli xil subyektiv o‘zgarishlarga moslashuvi; ijtimoiy adaptatsiya (lotincha adapto – moslashaman va socialis – ijtimoiy) – insonning ijtimoiy muhit sharoitlariga uzluksiz tarzda faol moslashuvi, ayni paytda uning ushbu jarayon natijasi sifatida kamolga yetishi. Ijtimoiy adaptatsiyaning muhim jihati odamning ijtimoiy talab va tartiblarni qabul qilishini anglatishdir. Gʻarbda ijtimoiy adaptatsiya muammosi ilm-fanning neobixeviorizm va psixoanaliz yo‘nalishlari asosida o‘rganiladi.