Иšтисодий таілил фанининг моіияти, бозор иšтисодиёти шароитида аіамияти ва вазифалари

И/Ч.Ҳ_хақ.100
К_и/_ч.ҳ = ---------------------
И/Ч.Ҳ_режа


Бу ерда: И/Ч.Ҳ хақ - маҳсулот ишлаб чиқаришга ҳақиқатда
сарфланган вақт;
И/Ч.Ҳ режа-вақт сарфининг режавий ҳажми.


Ишлаб чиқариш қувватидан фойдаланиш коэффициенти (К_и/_ч.қув.фой) режада кўрсатилган ишлаб чиқариш қувватидан фойдаланиш даражасини характерлайди. У ҳақиқатда ишланган вақтни (норма-соатда) режадагига нисбати орқали ҳисобланади:
И_ш.Вақт.хақ.100
К_и/ч.қув.фой.= --------------------------
И/Ч.Ҳ _режа
Бунда: И_ш Вақт хақ – Ишлаб чиқариш қувватида ҳақиқатда ишланган иш
вақти (норма-соатда).


Ҳақиқатдаги иш вақтидан фойдаланиш самарадорлиги коэффициенти (Кхақ ишлат иш вақ) ҳақиқатда ишланган вақтни (И/Ч,Ҳ_хақ) ишлаб чиқариш қувватида ҳақиқатда ишланган иш вақтига нисбати (И_ш Вақт хақ ) формуласи билан аниқланади:
И/Ч.Ҳ ҳақ . 100
Кхақ.ишлат. иш вақт = --------------------------
И_ш Вақт хақ
Маҳсулот таннархини норматив калькульяцияси қўлланиладиган ишлаб чиқариш харажатларини таҳлил қилишда фрқлашлар усулидан фойдаланиш керак.
Норматив харажатлардан фарқи кўзда тутилган норматив харажатлар асосида орасидаги фарқ. Бу методдан фойдаланиб фойдаланилган материаллар миқдори (физик ҳажми) ва материал харажатлар сўммасига нархнинг ўзгариши таъсирини аниқлаш лозим.
Нархнинг ўзгаришини материал харажатлар сўммасига таъсирини аниқлаш физик ва норматив нархлар орасидаги ҳақиқатда сарфланган материаллар миқдорига кўпайтириш керак:


Δ МХ_н =(Н_х-Н_нор).СММ_х
Бунда: ΔМХ_н – материал харажатлари сўммасини материал нархнинг
ўзгариши ҳисобига четланиши;
Н_х- сарфланган материалларнинг ҳақиқий, нархи;
Н_нор – сарфланган материалларнинг норматив нархи;
СММ_х – ҳақиқатда сарфланган материаллар миқдори.


Харажатлар сўммасига сарфланган материаллар миқдорини ўзгариши ҳисобига четланишлар таъсирини аниқлаш учун материал харажатнинг ҳақиқий миқдори ва норматив бўйича материал харажатлар,миқдори орасидаги фарқни материалларнинг норматив қийматига кўпайтириш керак: