Iv bob. Ta’LIM SIFATINI NAZORAT QILISH VA BAHOLASH Ta’lim sifatini o‘lchash baholash shakli va metodlari, indikatorlarini tanlash

1999 va 2000 nilgn testlariing sissiy natijalari

	1999	2000	узгариш	и зо \
Оператив хотира (ОХ)	2,11	1,15	-0 ,96	жуда кучли яхшиланиш
Сонни куриб эслаб крлиш (K3KJ	1,97	1,41	-0 ,56	кучли яхшиланиш
Сонни эшитиб эслаб крлиш (ЭЭК)	2Л7	1,67	-0 ,50	яхшиланиш
Микдорий муносабатлар (ММ)	2,47	3,59	1Д2	жуда кучли ёмонлашиш
Дивдини жамлай олиш (ДЖО)	2,37	1,52	-0 ,85	энг кучли яхшиланиш
Образларни эслаб к,олиш (ОЭК)	2,13	1,44	-0 ,69	юк,ори яхшиланиш
Сонлар жойлашуви (СЖ)	1,97	2,81	0,84	жуда кучли ёмонлашиш
Интеллектуал бещюрлик (ИБ)	2,32	1,22	-1 ,10	жуда куч™ яхшиланиш
Я кунии 6;t\o	2,19	1,85	-0 ,34	яхшиланиш

_{Foydalanilgan metodika} Urtacha mu>;imligini qiyoslash

«Shartli uzoq vaqt» (dar biri besh dak;iqadan) davomida kunt bilan, dikdat bilan ishlashni talab kdluvchi birdaniga ikki meto­ dika — «Miqdoriy munosabatlar» va «Sonlar joylashuvi» metodi- kalari buyicha kursatkichlar kutilmaganda pasaygan. Keyinchalik ak- sariyat testga jalb kdlinganlar «kullaridan kelsa-da», uzlarini zurik;tirmagan»liyu1ari anglashildi.

Tajriba natijalari uqishda uchinchi kursga utishda ukuvchilarda operativ va kurish xotirasi, obrazlarni eslab qolish singari shax- siy parametrlar rivojlanishining yaqqol va sezilarli jarayonini kursatib berdi. Buni respondenglarning ulgayishi bilangina emas, balki KXK. jamoasining ukuvchilar shaxsining kasb jidatidan adamiyatli sifatlari rivojlanishi ustida olib borgan faoliyati bilan izodlash mumkin.
«Kasbgacha malakalar» testi faqatgina kirish nazoratida kulla­ niladi damda besh variant buyicha ishlangan. Abiturientlarga 10 ta savol taklif qilinadi, ular xarid badosini anikdash, sondan % chiqarish damda metrik ulchov tizimi buyicha topshirikdarni uz ichiga oladi (ushbu savollar maktab dasturiga kiradi). Testning turt sa- voliga javob berar ekan, abiturient berilgan turt javobdan bitta tugrisini tanlashi kerak buladi. Masalan, «Agar bir kilogramm karamel 12 sum bulsa, 250 grammi qancha turadi?», «6000 sonining 20 % necha buladi?», «Kdgtiq madsulotlarga nimalar kiradi?».
Keyingi besh savolga, uz zakovatini kursatgan dolda, musgakdl javob berish shart. Ushbu topshirikdar bulgusi kasb buyicha savol­ larni uz ichiga oladi. Masalan, «Shadrimiz magazinlarida qanday jidozlardan foydalaniladi?», «Oziq-ovqat madsulotlarining ki- myoviy tarkibiga qanday moddalar kiradi?», «Madsulotlar kaloriya- liligi qanday birliklarda ulchanadi?» va d.k. X,ar bir tugri javob uchun abiturient ma’lum mikdordagi — 1 dan 3 gacha ball oladi. Barcha savollarga tugri javob bergan abiturient 20 ball oladi.
1998 va 2000 yilgi abiturientlarni testdan utkazish natijala- ri tadlil kdlindi.
Abiturientlarni testdan utkazish natijalarini tantal kdlib, kuyidagicha xulosa chikdrish mumkin: abiturientlar kasbiy jixat­ dan yomon yunaltirilganlar, tanlangan kasb dakida dammasi dam tasavvurga ega emas, aksariyati umumta’lim iredmetlari adamiyati- ni tugri baxolay olmaydi. Maktab bitiruvchilari uz ik^idor va imkoniyatlarini real baxolay oladilar, shuning uchun kasb-dunar egallashdan boshlab ta’lim olishga intilishadi.
Umumta’lim iredmetlari buyicha topshirikdar dam uzgarishlar- ga uchramokda. Kirish nazorati boskdchida abiturientlarni tashxis- lash makradi potensial urta ta’lim standartiga mos keluvchi bi­ rinchi kurslarning ukuvchilari tayyorgarligi darajasini anikdash disoblanadi. Kompleks nazorat ishi asosiy umumta’lim predmet- lari buyicha 15 savolni uz ichiga oladi. Xam mae i bulib, ыgurakkab- lik darajasi bir xil bo‘lgan uch uxshash variant ishlab chiqiladi. Matematik topshirikdarda abiturientlarning bilim va malakala- ri kuyidagi mavzular buyicha tekshiriladi: «Ratsional sonli arif­ metik darakatlar krnunlari», «Ifodalarning uzgarishi», «Chizik- li va kvadrat funksiyalar», «Kvadrat tenglamalar va tengsizlik- larni yechish» va d.k. Masalan, « 3 jc-5 < 7 tengsizlikni yeching»;
«Ildizlari «3» va «-1» sonlari bo‘lgan tenglamani tanlang», «Ibo- rani davom ettiring: dar kdnday romb... disoblanadi» va boshkdlar. Fizika buyicha topshirikdarda: «Tugri chizikli darakat kinemati- kasi», «Dinamika», «Gidro va aerostatika», «Issikdik dodisalari» va boshkdlar. Masalan, «10 metr balandlikka kutarilgan 4 kg optrliksat jiemning potensial energiyasini disoblang», «Jism 20 metr baland- likdan kdncha vak^da erkin tushadi?» va d.k. «Rus tili» buyicha: «Suz negizidagi urgusiz unlilar», «ne va ni ning nutdning turli kdemlarida yozilishi», «Sodda va murakkab gaplar», «Gapda boglovchili va boyuyuvchi- siz boglanish» va d.k. Masalan, «Ajratib kursatilgan suzni nuщ kdemi sifatida taxtil kdling», «Gap sxemasini tuzib, uni sintaktik tadlil kdling». Kimyo buyicha topshirikdarda kimyoviy birikmalar sinfini anglash, modsaning kdyosiy molekulyar ogirligini disoblash, stexio- metrik krnuniyatlar masalalarini yechish buyicha amaliy malaka va bosh- k^larga diktat kdlindi. Masalan, «Na2S 04, SYu, N20 ning nisbiy mo­ lekulyar ogirligi kdnday?», «S2 elementining Na20 , 0 2 birikmasidash oksidlanishi darajasini anikdang», «Kuyida sanab utilgan gurudlar- dan kdysi biri kislota oksidlariga tegishli?» va d.k. Ushbu diagnosti­ ka topshirikdi bajariщsa abiturientlarga kiyinchilik tugdirgan sa­ vollar doirasini anikdash imkonini beradi.
Kirish nazorati natijalari «Takrorlash» mavzusi buyicha dars- larni rejalashtirishga yordam beradi. Umumta’lim sodalari ukdtuv-