Iv qism. Qishloq xo‘jalik korxonalarida buxgalteriya hisobining xususiyatlari

15.7-жадвал
Қўйчилик соҳасида маҳсулот таннархини аниқлаш
ҳисоб-китоби

Маҳсулот тури	Ўл- чов бир-лиги	Маҳ-сулот сони	Маҳсу-лот-ларни сотиш баҳо-лари-даги қиймати, минг сўм	Маҳсулот-нинг сотиш ҳажмидаги ҳисса-си, %	Ишлаб чиқари харажат-лари, минг сўм	Бир бирлик маҳсулот таннар-хи, минг сўм
Гўшт	ц	400	300000	92,7	264658	661,6
Жун	ц	100	20000	6,2	17701	177,0
Қўзи	бош	500	3750	1,1	3141	6,28
Жами	-	-	323750	100,0	285500	-

13.3-жадвалдан кўриниб турибдики, ўсган вазн (гўшт)нинг жами таннархи 264658 минг сўмни (285500*92,7%), 1 центнер гўштнинг таннархи 661,6 минг сўмни (264658 /400), жун етиштиришга сарфланган жами харажатлар 17701 минг сўмни (285500*6,2%, 1 центнер жуннинг таннархи эса 177 минг сўмни (17701/100), қўзи етиштиришнинг жами таннархи 3141 минг сўмни (285500*1,1%), олинган 1 бош қўзининг таннархи 6,28 минг сўмни (3141 /500) ташкил этган.

Паррандачилик. Паррандачиликда ишлаб чиқаришнинг турли йўналишлари ҳамда босқичларига қараб турлича асосий маҳсулотлар олинади. Чунончи, тухум йўналишидаги паррандачилик ишлаб чиқаришининг биринчи босқичида 1 кунлик жўжа, иккинчи босқичида боқувдаги жўжаларнинг ўсган вазни, кейинги босқичида эса олинган тухум асосий маҳсулот ҳисобланади. Мос равишда, ушбу маҳсулотлар таннархи калькуляция қилинади.
1 кунлик жўжаларнинг таннархи инкубацияга қўйилган тухумлар қиймати ҳамда инкубация харажатлари (меҳнат ҳақи, ижтимоий суғуртага ажратмалар, электр энергияси, иситиш ва бошқа турдаги харажатлар) биргаликда олинган суммадан ёрдамчи махсулот қийматини чегириб ташлагандан сўнг қолган суммани олинган 1 кунлик жўжалар сонига бўлиш орқали топилади. Мисол учун, фермер хўжалиги 21 кундан иборат инкубацион даврга қўйилган 50000 дона туҳумдан 49500 дона 1 кунлик жўжа олган, инкубацион цехнинг жами харажатлари жами 20500 минг сўмдан иборат бўлган дейлик. У ҳолда 1 дона бир кунлик жўжанинг таннархи ўртача 414 сўмни (20500/49500) ташкил қилади.
Бир кунлик жўжалар кирим қилинган кундан бошлаб, то 4-5 ойгача ўстиришдаги ва боқувдаги моллар гуруҳига киритилади. Ушбу даврда калькуляция объекти бўлиб ўсган вазн ҳисобланади. Ўсган вазннинг таннархини топиш учун ўстиришдаги ва боқувдаги товуқларга сарфланган харажатлар (ёрдамчи маҳсулотлар қиймати чегирилган ҳолда) суммаси ҳисобот даврида ўстиришдаги ва боқувдаги товуқларнинг ўсган вазни миқдорига бўлинади.
Ўстришдаги ва боқувдаги товуқларнинг тухум берувчи товуқлар гуруҳига ўтказилган кундан бошлаб калькуляция объекти бўлиб тухум ҳисобланади. Бир бирлик тухум таннархини топиш учун тухум берувчи товуқлар гуруҳига сарфланган жами ишлаб чиқариш харажатлари (гўнг, пат, қанот қиймати чегирилган ҳолда) жами йиғиштириб олинган тухумлар сонига бўлинади.
Асаларичилик. Асал йўналишидаги асаларичиликда калькуляция объекти бўлиб асал, асалари уяси, асалари сути, янги оила каби асосий ва ёндош маҳсулотлар ҳисобланади. Ушбу маҳсулотлар таннархини калькуляция қилишда уларнинг барчаси белгиланган коэффициентларда шартли маҳсулотга (асалга) ўтказилади. Шундан сўнг барча турдаги шатрли маҳсулотларнинг жами шартли маҳсулотдаги ҳиссаси топилади. Ушбу ҳисса асосида асаларичиликка сарфланган жами харажатлар маҳсулотлар ўртасида тақсимлаб чиқилади. Ҳар бир турдаги шартли маҳсулот бўйича топилган харажат шу турдаги маҳсулотнинг олинган миқдорига бўлиниб, бир бирлик маҳсулотнинг таннархи топилади.
Балиқчилик. Балиқчиликда калькуляция объекти бўлиб балиқ ва балиқ болалари ҳисобланади. Ушбу маҳсулотлар таннархини калькуляция қилишда уларнинг барчаси белгиланган коэффициентларда шартли маҳсулотга (балиққа) ўтказилади. Шундан сўнг барча турдаги шатрли маҳсулотларнинг жами шартли маҳсулотдаги ҳиссаси топилади. Ушбу ҳисса асосида балиқчиликка сарфланган жами харажатлар маҳсулотлар ўртасида тақсимлаб чиқилади. Ҳар бир турдаги шартли маҳсулот бўйича топилган харажат шу турдаги маҳсулотнинг олинган миқдорига бўлиниб, бир бирлик маҳсулотнинг таннархи топилади. Балиқ болаларига тўғри келадиган харажатлар балиқчилик соҳаси учун тугалланмаган ишлаб чиқариш харажатлари сифатида келгуси ҳисобот даврига ўтказилади.

4.