Ix bob. Ionlashtiruvchi nurlanishlar va ularning xususiyatlari

Ssintillyasion dozimetrlar.

Ko‘phollarda ssintillyasion dozimetrlar dozimetrik asboblar sifatida foydalaniladi. Radiatsiya dozasini aniqlashda (doza quvvatini) asosan o‘rtacha tokni o‘lchashga mo‘ljallangan fotoko‘paytirgichdan (FK) foydalaniladi.

Gamma nurlanish dozimetriyasini qarab chiqamiz.

Birlamchi nurlanish bilan anod toki (elektrod) o‘rtasida quyidagicha bog‘lanish mavjud:

(34)

Bu erda I-anod toki, j-fotokatod toki

-fotokatod energiyasi, E-tushuvchi nurlanish energiyasi

k-konversion effektivlik, (zarralar energiyasining yorug‘lik energiyasiga aylanuvchi hissasi, % larda o‘lchanadi), G-kvant chiqishi.

(34) formulaga ko‘ra fotoelektron ko‘paytirgich (FEK) toki I fosfor tomonidan yutilgan birlamchi energiyaga proporsional bo‘ladi. Faraz qilaylik ssintillyator antratsen yoki stilbendan tayyorlangan va kristall hajmida gamma kvantlar energiyasi to‘liq yutilsin.

belgilashni kiritib (34) formulani quyidagicha hosil qilamiz.

(35)

Dozaning o‘lchov birligi sifatida Rentgenni qabul qilib, 1 rentgen 1 gr moddada yutilgan energiya taqriban 88 ergga mos kelishini hisobga olamiz. 1 rentgenga mos keluvchi doza quvvatini yozamiz;

(36)

bu erda 1 keV=.

Ssintillyator massasini bilan belgilab unga yutilgan energiya E bilan doza quvvati P o‘rtasidagi bog‘liqlikni topish mumkin.

(37)

(37) ifodani (35)ga qo‘yib quyidagi tenglikni hosil qilamiz:

(38)

(38) formulaga binoan ssintillyator massasini - va M,S-koeffitsientlarni va FEK tokini o‘lchab, doza quvvatini aniqlash mumkin.

Oxirgi ifoda istalgan energiyali gamma nurlanishlar uchun ham o‘rinlidir. Bu ifodani boshqa ssintillyatorlar uchun qo‘llansa gamma kvantning energiyasi kompton sochilish sohasiga (1-2 MeV) to‘g‘ri keladi. YArim o‘tkazgichli detektorlar ham dozimetrik o‘lchashlar uchun xizmat qiladi.