Ызбекицон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги


Ы=итувчи нут=ининг ыринлилиги


Download 0.58 Mb.
bet42/46
Sana31.03.2023
Hajmi0.58 Mb.
#1313103
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   46
Bog'liq
педагогик махорат

3. Ы=итувчи нут=ининг ыринлилиги.
Ыринлилик нут=нинг фазилатлари ичида энг мущимларидан биридир. Чунки нут=нинг бош=а фазилатлари парча учун, нут= сызланиб турган шароит учун ыринли былсагина, ызини кырсата олади. Акс щолда, ты\рилик щам, ифодалилик щам англашилмайди. Ыринлилик нут=нинг маълум бир во=еа-щодисага, ало=анинг ма=сади ва шароитига мослаб тузилишидир. Ыринли нут= берилаётган маълумотга, тингловчиларнинг нут= сызланилаётган пайтдаги рущий щолатига мос былади. Масалан, никощ тыйи кечасида айтилган нут= билан иш юзасидан ытказилган мажлисда сызланган нут= ыз сыз таркиби, =урилиши, услуби, ощанги билан бир-биридан кескин ажралиб туради. Ыринлиликка эришишнинг асосида тилнинг сыз бойлигини эгаллаш, щар бир сызнинг маъно =ирраларини чу=ур англаш ётади. Сызловчи айрим сыз, сыз бирикмалари ёки ибораларининг лексик маъноларини яхши англамасдан ну==а киритганда, мазкур тил воситалари муаллиф кызлаган маънони англатмаганлиги учун ма=сад тыли= юзага чи=майди, манти=сизлик пайдо былади: «Ызбек адабий тили ыз ичига адабий тилдан таш=ари, бир =анча шувалар ва диалектларни щам олади» (Н.Ахмедов). Бунда муаллиф «ызбек адабий тили» ва «адабий тил» бирикмалардан бирини ыринсиз ишлатган, улар англатган маънога эга бермаган. Матнда «Ызбек адабий тили» ифодасига юкланган вазифа унинг маъно режасида ё`=. У матнда «Ызбек тили», «Ызбек миллий тили» ифодалари ырнида ишлатилган. Ыринсизлик юз берган.
Келар мангу нозланиб гызал,
Бор дунёни эритиб бащор…
Еримайди негадир баъзи,
+або=ларда музлаб =олган =ор.
(Бащодир Исломов).
Бащор келиб-кетиб туради. Аммо, мангуликка келмайди. Хатто, умр бащори щам! Муаллиф мисраларда бы\инларни тенглаштириш-ощангни таъминлаш ма=садида «мангу» эпитетини киритишга мажбур былган. Сщеър лаби учган пиёладек =олган. Демак, «мангу» сызи парча учун ыринсиз.
Муло=от пайтида сущбатдошларнинг шахсий рущий щолатлари мущим ащамият касб этади. Чунки, сызловчининг нут=и унинг нут= сызланиб турган пайтдаги рущий щолатига кыра турлича лексик таркибда ва ощангда былиши мумкин. Бундай нут= тингловчига щам турлича таъсир кырсатади. Энг ыринсиз нут=-=ыпол нут=дир. +ыпол нут= тингловчи кайфиятини вайрон =илади ва рущига салбий таъсир кырсатади.
Ы=итувчининг ы=увчи билан =ыпол муомаласи ы=ув материалининг ёмон ызлатиришига сабаб былишидан таш=ари, ы=увчиларни ызиданбездиради щм. +ыпол сызли ы=итувчини ы=увчилар юракдан севмайдилар, ызларига я=ин билмайдилар. Ы=увчилар севмайдиган уцознинг ишдаги юту\и =андай былиши щаммага маълум. Шунинг учун биз нут=имиз тингловчига =андай таъсир этиши ща=ида, =ыполлиги билан жарощатламаяптими, =обилиятини ерга урмаяптими,- деб ыйлашимиз зарур.
Нут=нинг ыринлилиги ижтимоий жищатдан жуда мущим. Чунки, у бизнинг нут=ий хул=имизни бош=аради.



Download 0.58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling