Ызбекистон Республикаси Олий ва Ырта махсус Таълим Вазирлиги

Analizning potensiometrik usuli.

Bu analiz usuli elektrokimyoviy analiz usullarining asosiylaridan biridir. Bu usul eritmaga tushirilgan elektrodlar (galvanik elementlar) da yuzaga keladigan potensiallar farqi elektr yurituvchi kuchni o’lchash bilan eritmada erigan modda miqdorini (konsentratsiyasini) aniqlashga asoslangan.

Ma`lumki, ko’pchilik tehnologik jarayonlarda foydalaniladigan ёki hosil bo’ladigan eritmalardagi biror modda miqdorini aniqlash uchun shu modda tarkibidagi biror ion miqdori aniqlanadi. Aksariyat hollarda eritmadagi vodorod ioni – H<sup>+</sup> miqdori, ba`zi hollarda CI^-, Br^-, NO₃^-, CO₃^2-, Na⁺, K⁺, Ca²⁺, Ag⁺, Pb²⁺, NH₄⁺.. ionlarning miqdori aniqlanadi. Shu olingan natijalarga asoslanib ishlab chiqarish jarayonlari nazorat qilinadi ёki boshqariladi.

4. Potensiometrik usulning qisqacha nazariy asoslari.

Eritmada erigan modda (ion, ionning aktivligi) miqdori (S_ion) bilan elektrodlarda yuzaga keladigan potensial o’rtasida o’zaro to’ғri boғlanish mavjud bo’lib, u Nernst formulasi orqali ifodalanadi:
Е  Е ⁰  ^{2,3 RT} lg C
_nF ion
Bu erda:
E - elektrodda yuzaga keladigan potensial, V ёki mV.
R - universal gaz doimiysi, 8,314 kJ mol/grad.
T - absolyut harorat , K.
F - Faradey soni, 96500 Kl.
n - ionning zaryadi ёki berilgan (qabul qilingan) elektronlar soni.
E⁰ - miqdori aniqlanaёtgan ionning standart oksidlanish potensiali bo’lib, eritmada S = 1mol/l bo’lganda elektrodda yuzaga keladigan potensial qiymati. Uning qiymati ma`lumotnomalarda berilgan bo’ladi.

2,3 RT _{ Q}
nF
bilan belgilanadi, ( 19-jadval 298 bet.) uning qiymati

n=I, t=25⁰ S bo’lganda 0,059 B n=2, t=25⁰ S bo’lganda esa , 0,029 B
Ushbu formuladan ko’rinib turibdiki, elektrodlarda yuzaga keladigan potensial eritma bilan elektrodning sirt chegarasida elektron almashinuvigagina emas, balki eritmadagi potensial aniqlovchi ion konsentratsiyasining o’zgarishiga ham boғliqdir. Shuning uchun potensiometrik usulida neytrallash, oksidlanish- qaytarilish, cho’kma hosil bo’lish va kompleks hosil bo’lish reakciyalaridan foydalaniladi.
Nernst formulasiga ko’ra elektrodlarda yuzaga keladigan potensialning qiymati, potensial hosil qiluvchi ionning tabiatiga, haroratga, normal oksidlanish-

qaytarilish potensiali
0

 E
окси / кайт
hamda ionning konsentratsiyasiga –C_ion boғliq.