Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Даромадлилик индекси услубий жихатдан илгари «капитал қўйилмалар самарадорлик коэффициенти» кўрсаткичи бўйича фойдаланилган бахолашни эслатиб туради. Шу билан бирга иқтисодий таркибига кўра умуман бошқача кўрсаткич хисобланади, чнуки инвестициялардан олинувчи даромад сифатида соф фойда эмас, балки пул оқимлари қабул қилинади. Бундан ташқари инвестициялардан олиш кутилаётган даромад (пул оқимлари) бахолаш жараёнида хозирги қийматга келтирилади. Даромадлиликни хисоблаш қуйидаги формула бўйича амалга оширилади:

ИД қ ДП / ИС

бу ерда
ИД – инвестиция лойихаси бўйича даромадлилик индекси;

ДП – хозирги қийматда пул оқимлари миқдори;
ИС – инвестиция лойихасини амалга оширишга жўнатилувчи инвестиция мабла\лари миқдори (қўйилмалар вақти турлича бўлганда хам хозирги қийматга келтирилади).
Мисол. Юқорида кўриб чиқилган икки лойиха маълумотлари бўйича уларнинг даромадлилик индексини аниқлаймиз. «А» лойихаси бўйича даромадлилик индекси: 8758:7000 қ 1,25. Иккинчи лойиха бўйича эса: 8221:6700 қ 1,23. Инвестиция лойихаларини «даромадлилик индекси» бўйича солиштириш шуни кўрсатадики, «А» лойихасининг самарадорлиги юқори.
Даромадлилик индекси кўрсаткичи солиштирма бахолашдан ташқари лойихани амалга оширишнинг мақсадга мувофиқлиги мезони сифтаида хам қўлланиши мумкин. Агар даромадлилик индекси қиймати бирга тенг ёки ундан кичик бўлса, лойиха инвесторга қўшимча даромад келтирмалиги сабабли рад этилиши лозим. Бошқача қилиб айтганда, даромадлилик индекси қиймати 1 дан катта бўлган инвестиция лойихаларигина амалга оширишга қабул қилиниши мумкин.
«Даромадлилик индекси» ва «соф келтирилган даромад» кўрсаткичларини солиштиршда улар ёрдамида инвестициялар самарадорлигини бахолаш натижалари бир-бирига тў\ридан-ту\ри бо\лиқлигига эътибор қаратиш лозим: соф келтирилган даромаднинг абсолют қиймати ўсиши билан даромадлилик индекси хам ўсади ва аксинча. Бундан ташқари, соф келтирилган даромад нолга тенг бўлганда даромадлилик индекси доимо 1 га тенг бўлади. Бу эса шуни англатадики, инвестиция лойихасини амалга оширишнинг мақсадга мувофиқилги мезони сифатида улардан фақат биттаси қўлланиши мумкин. Солиштирма бахолашни ўтказишга келадиган бўлсак, бу холатда иккала кўрсаткични хам қараб чиқиш лозим, чунки улар инвесторга инвестиция лойихаси самарадорлигини хар томонлама бахолашга имкон беради.
Даромадлилик индекси қуйидаги кўрсаткичлар билан бир хил маънога эга: “рентабеллик индекси”, “фойдалилик индекси”, Profitabiliti Index (PI).