Й ва ўрта махсус таълим вазирлиги улғайишидаги ўзгаришлари

М \
_{4\ I}

М
Г|1

_%А

31—Расм. Рефлекслар: 1—кафт—оғиз, 2—хартум, 3—цидирув, 4—сўриш.

_{аА^1^
^^Ж-£>)}


32—Расм. Рефлекслар: 1—бўйин тоник ассиметрик, ^—бўйин тоник симметрик, 3—«қалдирғоч» ҳолатида бош ва оёк^и ушлаб туриш.

Ч

ш


>-^«^-^'
_ .::::->...■:







^О^^^е:--

V ---'?

-Ч^'

^—^ %!=■
-.!>■

33~Расм. Рефлекслар: 1~химоя, 2-эмаклаш, 3-таянч ва ав-томатик юриш, 4-ушлат, 5-к,учоцлаш.

Болада ҳаракат функциясини ривожланишида ҳара -к.гглар мустаҳкамланишини пастга тушувчи типи кузатид,ади, яьни олдин бош ҳаракатлари (уни вертикал ушлаш кўри — нитпида), кейин эса бола т^ўлларининг танч функциясини тмакллантиради. Чалт^анча ётган болани қорнига қараб аьдарилганда олдин боши бурилади, кейин елка томони ва :)хирида танаси ҳамда оёқлари бурилади. Ҳаммасидан кейин 5ола оёқларининг ҳаракатларини, яъни таянигп ва юришни /■злаштиради (33 — расм).
Бола 3 — 4 ойлик бўлганда, шу вақтгача уни қўлтиғидан
1ушлаб турганда оёқларига я.хши таянипг ва қадам босиш ҳа —
[ракатларини бажариш қобилияти бирданига йўқолади, чзшки
бу ёшда таянч рефлекси ва қадам босиш рефлекслари ўр —
нида вертикал туриш ва юриш кўникмалари пайдо бўлади
(4-5 ойлик бўлганда).
Бола ҳаётининг дастлабки 1,5 йилида ҳаракатларни ўзлаштириш тартиби қуйидагича. Ҳаракатларнинг ривож — ланиши 1,5 ойлик бўлганда бошни ушлаб туриш қоби — лиятини, 3 — 4 ойда эса қўлларини мақсадга йўналтирилган ҳаракатларини таъминлайди. Бола 5 — 6 ойлик бўлганда предметларни қўли билан яхши сиқади ва маҳкам ушлаб туради, ўтира олади ва туришга тайёрлиги намоён бўлади. Бола 9—10 ойлигида таянган ҳолда тик туради, 11 — 12 ой — лигида эса қўлидан ушлаб турилганда мустақил равишда юради. Дастлабки даврдаги мустаҳкам бўлмаган қадамлар 15—16 ойга келиб мустаҳкамланади ва бола юрганда жуда кам йиқилади.
Болалар 1 ёшга тўлгунга қадар уларнинг ҳаракат ва психик кўникмаларини ривожланиши тўғрисида 27 —жад — валда келтирилган маълумотлардан хулоса чиқариш мумкин. Утпбу жадвалд,а, ойма —ой бола ҳаётидаги ҳулқ —атвор ре — акцияларининг тавсифи, нутқ ривожланиши, сенсор ва ҳа — ракатлар ривожланиши келтирилган,
Янги туғилган болада рефлексларнинг мураккаб тизими мавжуд бўлиб, мос равишдаги қўзғатгичлар таъсирида у йўталиши, аксириши, сўриши, ютиши, ушлаши ва бошқа ҳаракат реакцияларини бажариши мумкин.
27 - Жадвал. Бола бир ёшга тўлгунга {^адар ҳаракат ва психик кўник-маларининг ривожланиши