Jahon iqtisodiyoti globallashuvning xususiyatlari va rivojlanish tendensiyalari

Rivojlangan mamlakatlarda 2021-2022 yillarda YaIMning o’sish sur’atlari va 
2022 yil istiqbol ko’rsatkichlari
26
 
 
26
Худойбердиев З.Я., G’афуров У.В., Тухлиев Б.К., Хомитов К.З. Жаhон молиявий-иqтисодий инqирози, 
Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари. Ўqув qўлланма(Элекрон маъруза 
матни), Тошкент-2022
2,0
2,0
3,0
2,5
1,57
0,6
0,9
1,85
0,05
0,4
-0,1
-0,2
-0,5
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
АҚШ
Япония
Буюк
Британия
Германия
фо
из
2007 йил
2008 йил
2009 йил

---

31 
Jahon moliyaviy inqirozi MDH mamlakatlarini ham chetda qoldirmadi. Inqroz 
Rossiya, Ukraina va Qozog’istonda o’zining jiddiy salbiy oqibatlarini namoyon qildi.
Rossiyada asosan iqtisodiyotning real sektorida faoliyat yurituvchi etakchi 
kompaniyalar akstiyalarining narxlari keskin tushib ketdi. Bu holat birinchi navbatda 
jahon energetika resurslari bozoridagi nobarqaror kon’yunkturaning vujudga kelishi 
natijasida sodir bo’ldi. 

---

32 
XULOSA 
Kurs ishidan shuni xulosa qilib aytish mumkinki, globallashuv jarayoni – to’xtatib 
bo’lmaydigan kuch. Uning qamrovi juda keng, hususan globallashuv nima u qachon 
boshlangan, uning jamiyatdagi boshqa jarayonga munosabati shuningdek yaqin va uzoq 
kelajakdagi asoratlari kabi savollarni o’z ichiga oladi. U jahon xo’jaliklari 
internastionallashuvining eng yuqori bosqichi.
Umuman olganda jahon iqtisodiyotining globallashuvi deganda, jahon 
iqtisodiyotining o’zaro bog’liq turli soha va jarayonlarning kuchayib borishi, jahon 
xo’jaligida tovarlar, xizmatlar, kapital, ishchi kuchi va bilimlar bozorini asta-sekinlik 
bilan yagona bozorga aylanishini bildiradi. 
Yuqorida aytganimizdek, iqtisodchilar globallashuvning asosiy tomonlariga o’z 
e’tiborlarini qaratadilar va qo’yidagi jarayonlarini ajratadilar: 

moliyaviy markazlashuvning kuchayishi. Uning yordamida kredit mablag’lari 
shakllantiriladi, kredit beriladi va foydalaniladi, shuningdek kapitalning ishlab 
chiqarish ustidan hukmronligi o’rnatiladi; 

axborotlar ahamiyatining oshishi; 

global oligopoliyaning to’xtovsiz kengayishi; 

TMKlar sonining ortishi; 

transmilliy iqtisodiy diplomatiyaning shakllanishi va milliy davlat 
hokimiyatining globallashuvi. 
Yuqorida aytganimizdek globallashuv jarayoni o’zining ijobiy va salbiy ta’sirga 
ega. Ammo hozirgi eng muhim muammo – globallashuv hamma xalqlar uchun ijobiy 
ta’sir ko’rsatuvchi kuchga aylanishiga erishishdir. Zamonaviy globallashuv jarayonlari 
eng avvalo sanoati rivojlangan mamlakatlar mavqeini mustahkamlab, ularga 
qo’shimcha afzalliklar beradi. Globallashuv jarayonlarining alohida mamlakatlar 
iqtisodyotiga ijobiy ta’sirining darajasi ushbu mamlakatlarning jahon iqtisodiyotida 

---

33 
tutgan o’rniga bog’liq. Amalda afzalliklarning asosiy qismi boy davlatga yoki 
individlarga tegadi. Globallashuvning salbiy oqibatlari past rivojlangan mamlakatlarga 
ko’proq ta’sir qilishi mumkin. Bu mamlakatlarning ko’pchiligi baynalminnallashuv 
jarayonida xomashyo va mehnat sig’imi mahsulotlari (ularning ba’zilari zamonaviy 
murakkab texnika uchun ehtiyot qisim va butlovchi bug’imlar) etkazib beruvchi sifatida 
ishtirok etgan hamda ilg’or mamlakatlarga har tomonlama bog’lanib qolishadi va 
ularga nisbatan kam foyda ko’rishadi hamda bu foyda jahon bozorlari konyukturasiga 
bog’liq holda barqaror bo’lmaydi.