Jahon iqtisodiyoti globallashuvning xususiyatlari va rivojlanish tendensiyalari

muammolar sifatida quyidagilarni keltirish mumkin
20
: 

Globallashuvdan keladigan afzalliklarning milliy iqtisodiyotning alohida 
tarmoqlari o’rtasida bir xil taqsimlanmasligi; 

Milliy iqtisodyotda sanoatlashishning sekinlashuvi; 

Ayrim mamlakatlarda iqtisodyotni nazorat qilishni hukumat qo’lidan 
boshqalarga, masalan kuchliroq davlatlar, TMK yoki hususiy tashkilotlar qo’liga 
o’tish ehtimoli; 
19
Исаджанов А.А “Проблемы обеспечиния экономическо безопасности в услвиях глобализatsiя” -Халqаро 
муносабатлар- 2006 й 3-сон, 49 бет, ЖИДУ - Т, 2020
20
Исаджанов А.А. “Глобализatsiя мировой экономики” электрон дарсликдан, Тошкент-2021

---

25 

Moliyaviy sohaning nobarqarorlashuvi ehtimoli milliy iqtisodyotlarning jahon 
miqyosida o’zaro bog’liqligi natijasida hududiy yoki global nobarqarorlik ehtimoli 
bir mamlakatdagi iqtisodiy tebranishlar va inqirozlar hududiy hamda global 
oqibatlarga olib kelishi mumkin. 
2.4 Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqiroz davrida xalqaro savdoning o’zgarish 
tendenstiyasi 
Hozirgi zamon jahon iqtisodiyotining o’ziga xos xususiyatlaridan biri – uning 
qamrovi kengayib borayotganidadir. Bu jarayon rivojlangan va rivojlanayotgan 
mamlakatlarning tashqi iqtisodiy aloqalari nafaqat savdo-sotiq sohasida, balki boshqa 
ko’lamlarda ham erkinlashib borayotganligi ularning milliy iqtisodlari tobora ko’proq 
o’z qobig’ini yorib, bir-biri bilan bog’lanib ketayotganligi bilan ajralib turadi. Ushbu 
jarayonlar quyidagi ikki g’oyat muhim holat natijasida hisoblanadi: 
1. Bir tomondan, amaliyotda tobora ko’proq milliy bozorlarning yaratilishi, milliy 
iqtisodiyotlarning tashqi aloqalarga urg’u berishi; 
2. Ikkinchi tomondan, xalqaro xo’jalik munosabatlarini rivojlantirish va 
chuqurlashtirish yo’lida uchraydigan transport, kommunikastiya sohalarida g’ov-
to’siqlarini darhol bartaraf etuvchi texnologik innovastiyalar. 
Bugungi kunda integrastiya jarayoni kuchayib bormoqda va bu sharoitda jahon 
iqtisodiga qo’shiluvning tub bahosi yuz chandon ortib ketmoqda. 
2018-yillarning o’rtalaridan boshlab jahon iqtisodi xalqaro savdo va xalqaro 
moliyaviy muammolar haddan tashqari yuqori sur’atlarda o’sayotgan davrga qadam 
qo’ydi. 2019-yildan 2022-yilgacha bo’lgan davr ichida xalqaro savdo oboroti hajmi bir 
yilda o’rtacha 6,5% ga ortdi va o’n yil ichida 1,9 barobar ko’paydi. Ushbu yillar 
mobaynida xalqaro xizmatlar savdosi 2,4 marta ko’paydi. 2019-2020 yillar ichida 
xalqaro savdoning jahon yalpi mahsulotidagi salmog’i oldingi 10 yillikdagiga nisbatan 

---

26 
uch marta va 2021-2022 yillarda esa qariyb 2 marta ko’proq jadallashdi. Bu milliy 
iqtisodlar kashfi tezlashganidan, ularning bir-biriga muhtojligi kuchayib borganligidan 
dalolat beradi
21
.
Hozirda ko’plab mutaxassis va ekspertlar tomonidan jahon moliyaviy 
inqirozining global tus olishi va iqtisodiy inqiroz jarayonlarining kuchayishi restessiya 
va iqtisodiy pasayishni, investistiyaviy faollik ko’lami cheklanib borishini, talab va 
xalqaro savdo hajmining kamayishi hamda jahonning ko’plab mamlakatlariga ta’sir 
ko’rsatadigan jiddiy ijtimoiy talofotlar sodir bo’lishi mumkinligi e’tirof etilmoqda. 
Keyingi yillarda rivojlangan mamlakatlarda surunkali byudjet taqchilligi va salbiy 
tashqi savdo saldosining kuzatilayotganligi jahon moliyaviy inqirozining vujudga 
kelishining asosiy omillaridan biri hisoblanadi.
4-jadval