Жахон иқтисодиёти ва халқаро иқтисодий муносабатлар: асосий кўринишлари ва хусусиятлари

и.ф.н.М.Абдурахмонова

• Дифференциал рента

• Мавжуд бўлиш сабаби

• Вужудга келиш шарт-шароити

• Манбаи

• Ерга хўжалик объекти сифатидаги монополия, яъни барча ерларнинг мустақил товар ишлаб чиқарувчилар томонидан эгаллаб олинганлиги

• Фойдаланишга жалб қилинган ерларнинг унумдорлиги ва жойлашган жойида фарқларнинг мавжуд бўлиши

• Юқори ва ўртача унумдорликка эга бўлган ерларда ҳосил бўладиган қўшимча соф даромад

• и.ф.н.М.Абдурахмонова

• 26.09.23

• Дифференциал рента – ер майдонларининг унумдорлигидаги ва жойлашган жойидаги фарқлар натижасида вужудга келадиган қўшимча соф даромад

• Дифференциал рента I

• Дифференциал рента II

• Ерларнинг табиий унумдорлиги фарқлари натижасида вужудга келадиган қўшимча соф даромад

• Ерларнинг иқтисодий унум-дорлигини ошириш натижасида вужудга келадиган қўшимча соф даромад

• 26.09.23

Ер участ-каси	Ижтимоий ишлаб чиқариш харажат-лари (минг. сўм)	Ўртача фойда (минг. сўм)	Ижти-моий қиймат (минг. сўм)	Ялпи маҳсулот (тонна)	Маҳсу-лотнинг индиви-дуал қиймати (минг. сўм)	Ижти-моий қиймат – бозор нархи (минг. сўм)	Ялпи сотил-ган маҳсу-лот (минг. сўм)	Диф-ферен-циал рента I (минг. сўм)
А	8000	2000	10000	20	500	500	10000	-
Б	8000	2000	10000	25	400	500	12500	2500
В	8000	2000	10000	30	333	500	15000	5000

• Дифференциал рента I нинг ҳосил бўлиши
•  

• 26.09.23

Ишлаб чиқариш даври	Ишлаб чиқариш харажатлари (минг.сўм)	Ялпи маҳсулот (тонна)	1 тонна маҳсу-лотнинг индивидуал қиймати (минг.сўм)	1 тонна маҳсу-лотнинг ижтимоий қиймати (минг.сўм)	Сотилган маҳсулот суммаси, минг.сўм	Қўшимча маҳсулот, яъни диф-ференциал рента II, минг.сўм
Биринчи йил	10000	20	500	500	10000	-
Иккинчи йил	15000	40	375	500	20000	10000

•  2-жадвал. Дифференциал рента II нинг ҳосил бўлиши
•  

• Қишлоқ хўжалигида яратиладиган маҳсулотлар агробизнес томонидан амалга оширилади. Агробизнес - бу қишлоқ хўжалигидаги тадбиркорлик фаолиятининг шакли.

• Агробизнес турлари

• Фермер ва деҳқон хўжаликлари

• Агрофирмалар

• Агросаноат бирлашмалари

• Агросаноат комбинатлари

• Ширкат ва бошқа жамоа хўжаликлари

• Қўшма корхоналар(аграр соҳада)

• и.ф.н.М.Абдурахмонова

• Монопол рента

• Табиий шароити наёб қишлоқ хўжалик маҳсулотлари (масалан, цитрус экинлари) етиштириш имкониятлари берадиган ерларда ҳосил бўлади

• Қазиб олинувчи (ундирма) саноатда рента

• Қазилма бойликларнинг жойлашган жойидаги фарқлар натижасида вужудга келади ва шу сабабли дифференуиал рента шаклини олади

• Ижара ҳақи – таркибан ўз ичига ер рентаси(R), ер участкасида мавжуд бўлган асосий капиталлар амартизацияси (A) ва ерга сарфланган капитал учун фоиз тўловларини (r)олади. Ижара ҳақи = R+A+r

• Ер ва табиий ресурсларнинг нархи иррационал нарх делйилади.Ер олди-сотди объектига айланганда унинг нархи (P) шу ер келтириши мумкин бўлган рента миқдорини (R) банкка қўйилган пул учун олиниши кутиладиган фоиз ставкасига (r)бўлиш йўли билан аниқланади, яъни
• R
• P = ---- *100
• r

• и.ф.н.М.Абдурахмонова