Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida jahon moliya bozorining rivojlanish xususiyatlari

Moliya bozori modellari

Xalqaro moliya institutlarining 150 dan ortiq mamlakatlarda o’tkazgan

tadqiqotlari natijasida moliya bozori ikkita  modeli aniqlangan:

1. Anglosakson modeli – bu model birjaviy bozor bo’lib, bankdan tashqari

investorlar va korporativ aksiyalar bilan operatsiyalar ustunligiga ega. Bunga

asosan:

- investitsiyalar manbai fond bozori, aksiyalar qimmatli qog’ozlar bozorining eng

yirik segmenti hisoblanadi;

- Fond bozorining ishtirokchilari, ya’ni moliya institutlari yuqori salmoqqa ega;

3

 Белова Е. В. Окороков Д.К. Технический анализ финансовых рынков. – М.:Инфра-М, 2006

---

12

- mulkchilik shakli – kollektiv-jamoa investitsiyalash institutlari;

- bozorning oydinlik darajasi – cheklashlar kam.

Bu modelning eng asosiy ko’rsatkichlardan biri – banklarning birjadan

ajralib turishidir, ya’ni ular qimmatli qog’ozlar bilan kam shug’ullanadilar (bu

model AQSh, Buyuk Britaniya, Kanada va boshqa mamlakatlarga mansub).

2. Yevropa kontitental (German) modeli. Bu modelga asosan:

- investitsiyalar aksiyalar, qarz majburiyatlarini ifodalovchi instrumentlar orqali

amalga oshiriladi;

- fond birjalarining instrumentlari – bank krediti, obligatsiyalardir;

- banklar asosiy o’rinni egallaydilar;

- mulkchilik shakli – davlat va yirik korporativ tizimlarning ulushi yuqoriligi bilan

ajralib turadi.

Bu model Germaniya, Avstriya, Yaponiya uchun harakaterlidir.

Bu model asosida bank bozori, kredit tashkilotlari va davlat qimmatli qog’ozlari

bilan operatsiyalari ustunligi muhim rol o’ynaydi.

O’zbekistonda moliya bozori modeli aralash (gibrid, qo’shma) modeliga

mansub bo’lib, o’zida ikki model elementlarini ma’lum darajada

mujassamlashtirgan.

O’zbekistonda moliya bozorida hozircha na banklar, na moliya

institutlarining ustunliklari kuzatilmaydi.