Jahon tarixida II respublika ilmiy-nazariy konferensiya materiallari

269
 
Amir Temur jahon tarixida 
Amir Temur bu yurishi davomida 1402-yilning 2-dekabr kuni Egey dengizi 
bo‘yidagi turklar tomonidan o‘n yildan beri egallay olmayotgan salibchilarning 
qarorgohi Izmir qal’asini ham ishg‘ol qilgan [10:231]. 
Amir Temurning qudratini to‘g‘ri baholay olgan Sulton Boyazidning 
bo‘ysunmas o‘g‘li Musulmon Chalabiy ham o‘zining tobeligini izhor qilgan. 
Shundan keyin Amir Temur Usmonlilar yerlarini Boyazidning o‘g‘illariga 
suyurg‘ol tarzida taqsimlab bergan. Boyazid esa 1403-yil 9-mart kuni nafas qisishi 
va qon bosimining oshishidan vafot etgan. Amir Temur Boyazidning o‘limidan 
motamsarolikka tushgan. Lekin, uning juda motamsaro bo‘lishi nabirasi Sulton 
Muhammadning vafoti bo‘lgan. Uning vafoti munosabati bilan butun qo‘shin bir 
hafta davomida qora kiyimda yurgan.
Amir Temurning turk sultoni Boyazid I ustidan qozonilgan g‘alabasi bilan 
“yetti yillik” yurishni yakunlab, asta-sekin ortga, Samarqand sari harakatlana 
boshlagan. Uning huzuriga yo‘l bo‘yi g‘alaba bilan qutlash maqsadida turli xil 
davlat elchilari tashrif buyurib turgan. Shu o‘rinda e’tiborimizni Amir Temur 
davlati bilan G‘arbiy Yevropa davlatlari hukmdorlari o‘rtasidagi faol aloqalarga 
qaratsak. Amir Temurning Yevropa davlatlari hukmdorlari bilan munosabatlari 
yuqorida aytib o‘tganimizdek, oldinroq boshlangan. Boyazid I ustidan erishilgan 
g‘alaba bu aloqalarni yangi bosqichga olib chiqqan.
Yevropa davlatlarini Amir Temur va Boyazid o‘rtasidagi jang befarq 
qoldirmasligiga sabab turklarning janubiy-sharqiy va Sharqiy Yevropada amalga 
oshirilgan g‘alabali yurishlari bo‘lgan. Chunki Usmonlilarning bu hududdagi 
muvaffaqiyatlari hali to‘liq markazlashib ulgurmagan Yevropa davlatlari uchun 
haqiqiy muammo sifatida qaralgan. Xususan, fikrimizning tasdig‘i sifatida, 1396 
yilda bir emas bir nechta Yevropa davlatlaridan kelgan ritsarlarni turk 
yancharlaridan mag‘lub bo‘lishini keltirishimiz mumkin. Bundan shunday 
to‘xtamga kelishimiz mumkinki, hali Yevropa davlatlari Usmonlilar qo‘shiniga bas 
kela oladigan kuchda bo‘lmagan. 

---