Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Birinchi guruh likvid mablag„larga:
1) pul mablag‗lari, jumladan hisob-kitob varag‗i; 
2) valyuta hisob varag‗idagi mablag‗lari; 
3) boshqa hisob varaqlardagi va kassadagi pul mablag‗lari kiradi.
Ikkinchi guruh likvid mablag„lariga tez pulga aylanadigan 
talablar (bu talablarning muddati, odatda, 3 oydan oshmasligi lozim):
287
ularning qimmatli qog‗ozlarining likvidliligiga ustivor e‘tibor beriladi. 
Kredit reytinglari odatda korxona obligatsiyalari, aktiv bilan qoplangan 
qimmatli qog‗ozlarga (ABS – assetbackedsecurities) va davlat obligat-
siyalari uchun berilishi mumkin. Quyida kredit reytingi agentliklarining 
reyting ko‗rsatkichlariga e‘tibor qaratamiz. Bunday agentliklar odatda 
mijozlarning faoliyatini tahlil qilishda mijozlar faoliyatiga investitsion 
va spekulyativ (chayqovchilik) baholarni beradilar. Investitsion baho 
mijozlarning moliyaviy holatiga turli bozor omillari ta‘sir etmagan 
holdagi haqiqiy holatni ko‗rsatadi. Investitsion baho korxonalarga qarz 
berish imkoniyati borligini bildirsa, spekulyativ bahoga ega bo‗lgan 
korxonalarda qarzni qaytara olmaslik riski yuqoriligi bilan izohlanadi.
35-jadval 
Mijozlarning reyting kategoriyalari 
Reyting 
kategoriyas
i 
Moody‟sInvesto
rsService 
Standard & 
Poor‟s 
Reyting 
kategoriyasi 
Moody‟sInve
storsService 
Standart & 
Poor‟s 
Inve
sti
ts
ion 
ba
h
o
(I
n
ve
stm
ent 
Gr
ade
) 
AAA 
AAA 
S
pe
kulyativ 
ba
h
o
(S
pe
culative 
Gr
ade
) 
Ba1 
BB+ 
Aa1 
AA+ 
Ba2 
BB 
Aa2 
AA 
Ba3 
BB- 
Aa3 
AA- 
B1 
B+ 
A1 
A+ 
B2 
B 
A2 
A 
B3 
B- 
A3 
A- 
Caa1 
CCC+ 
Baa1 
BBB+ 
Caa2 
CCC 
Baa2 
BBB 
Caa3 
CCC- 
Baa3 
BBB- 
Ca 
CC 
C 
D 
Mijozlarni kreditlashda e‘tibor investitsion baho va uning darajasi 
yuqori yoki pastligiga qaratiladi. Investitsion bahoning yuqori bo‗lishi, 
o‗z navbatida, korxona reytingining yuqori bo‗lishi kreditlash bilan 
bog‗liq riskning past bo‗lishini ko‗rsatadi. Bu holda mijoz past foizlarda 
kredit yoki pul bozoridan boshqa kapitalni o‗z oborotiga muammolarsiz 
jalb qilishi mumkin.
Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozidan so‗ng rivojlangan davlatlar 
banklari tomonidan amaliyotda yangi strukturaviy modellar qo‗llana 
boshlandi. Strukturaviy modellar, biz yuqorida ta‘kidlab o‗tgan, kredit 
riski komponentlari (defolt ehtimoli, kutilayotgan yo‗qotish) niyanada 
chuqurroq aniqlashda yordam beradi. 

---

286