Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
2-§. Bank aktivlarining sifat darajasi 
 
Tijorat banki aktivlarining sifatini baholashda qarz oluvchining 
faoliyati quyidagi mezonlar asosida baholanadi:
- tarmoq (iqtisodiyot sektori) tendensiyasi va istiqboli; 
- muayyan loyihaning texnik amalga oshiriluvi va iqtisodiy ra-
qobatbardoshligi; 
- moliyaviy holati va kredit olishga qodirligi; 
- kredit tarixi, kredit ta‘minotining yomonlashuvi yoki likvidliligi-
ning pasayishi; 
- muayyan loyihaning iqtisodiy jihatdan asoslanishi; 
- rahbarining boshqarish qobiliyati (agar qarzdor yuridik shaxs 
bo‗lsa). 
Aktivlar sifatining tahlili va tasnifi natijalari yuqorida keltirilgan 
mezonlar tijorat banklarining kredit portfeli va boshqa aktivlaridagi risk 
darajasini aniqlash va baholashda qo‗llaniladi. 
Bank aktivlari tarkibida birinchi darajali likvidli aktivlar hissasi 
qanchalik ko‗p bo‗lsa, bank likvidliligi shuncha yuqori bo‗ladi. Lekin, 
shuni ham alohida ta‘kidlash lozimki, bunday aktivlar daromad 
keltirmaydi.
Risklik darajasiga qarab aktivlar, odatda, to„rt guruhga bo‗linadi. 
1-guruh - riskdan xoli bo‗lgan aktivlar. Bularga: naqd pullar va 
turli kassa hujjatlari, chet-el valyutasi, Markaziy bank omborlarida 
saqlanayotgan oltin quyilmalar, Markaziy bankning vakillik va zaxira 
hisob varaqlaridagi mablag‗lar. O‗zbekiston Respublikasi hukumati va 
Markaziy bankiga bo‗lgan talablar va ular tomonidan chiqarilgan 
qimmatli qog‗ozlar, nomoddiy aktivlar v.b.
2-guruh - kichik (minimal) riskli aktivlar. Bularga: boshqa 
banklarning vakillik hisob varaqlaridagi olinishi lozim bo‗lgan mab-
lag‗lar, qarzlar, pul bozori vositalari, risk darajasi past bo‗lgan mam-
lakatlar banklari tomonidan chiqarilgan qimmatli qog‗ozlar bilan 
ta‘minlangan barcha aktivlar, xalqaro moliya tashkilotlariga bo‗lgan tal-
ablar, bu tashkilotlar tomonidan kafolatlangan bank aktivlari, xalqaro 
moliya tashkilotlari tomonidan muamalaga chiqarilgan qimmatli 

---

176
- 
valyuta operatsiyalarini o‗tkaza oladigan, jumladan, xorijiy tillarni 
biladigan malakali xodimlarga ega bo‗lishi; 
- 
bank valyuta operatsiyalarini o‗tkazish unga kerakligini isbotlay 
olishi (o‗z mijozlari talablari hisobiga); 
- 
valyuta operatsiyalarini o‗tkazish uchun kerakli moddiy-texnik 
bazaga ega bo‗lishi (kassa, sklad, hisob-kitob markazi) lozim v. b. 
Valyuta operatsiyalarini o‗tkazish uchun beriladigan litsenziyalar