Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Germaniya bank tizimining xususiyatlari. Germaniya bank tizimi 
4 mingdan ortiq mustaqil kredit muassasalar va ularning 45 mingdan 
ortiq filiallarini o‗zida mujassamlashtirgan. Shulardan 1 mingdan ortig‗i 
o‗rta va kichik banklar hisoblanadi. 
Germaniya bank tizimi dunyoda eng rivojlangan bank tizimilaridan 
hisoblanib quyidagi tarkibda shakllantirilgan: 
71
qilingan ―Kompaniyalar to‗g‗risida‖gi qonun yetarli edi, unga muvofiq 
yangi tashkil qilinayotgan bank faqatgina ro‗yxatga olinishi yetarli 
hisoblanardi. 
Keyinchalik banklar faoliyatining kengayishi bank sohasidagi 
qonunlarning o‗zgarishiga, bank deb ishonchliligi katta bo‗lgan, ko‗p 
hajmdagi bank xizmatlarini ko‗rsatadigan yoki ulardan bittasiga 
ixtisoslashgan va 5 mln. funt sterlingdan kam bo‗lmagan ustav 
kapitaliga ega bo‗lgan kredit tashkilotiga aytiladigan bo‗ldi.
Buyuk Britaniya bank tizimining birinchi bo‗g‗ini Angliya Banki 
hisoblansa, ikkinchi bo‗g‗ini tijorat banklari va moliyaviy 
kompaniyalardan iborat. Angliya Banki Angliyada faoliyat ko‗rsatuvchi 
banklarni 3ta katta guruhga bo‗lib ko‗rsatadi: 
1. Depozit banklar (chakana banklar); 
2. Hisob-kitob uylari; 
3. Aksept uylar, chet el banklari va boshqa banklar. 
Depozit banklar. Angliyaning eng asosiy depozit banklariga kliring 
banklari ham tegishli bo‗lib, bu kliring shartnomasi asosida tuzilgan eng 
yirik aksioner banklar hisoblanadi. Barcha kliring banklarni Barclays, 
National Westminister, Midland va Lloydslardan iborat bo‗lgan ―katta 
to‗rtlik‖ boshqaradi. Kliring banklarning asosiy vazifasi omonatlarni jalb 
qilish va kredit berishdan iborat.
Depozit banklarning keyingi guruhi savdo banklari (Merchant 
Banks) bo‗lib, ular bank operatsiyalarini bajaruvchi savdo tashkilotlari 
asosida vujudga kelgan. Hozirgi paytda ayrim savdo banklari bank ope-
ratsiyalari bilan bir qatorda sanoat va savdo-sotiq funksiyalarini ham ba-
jarmoqda. Savdo banklar o‗zining uzoq vaqt davom etadigan faoliyati 
bilan ajralib turadi va ba‘zilari 100 yillik tarixga ega. Savdo banklarning 
kliring banklardan ajratuvchi asosiy xususiyati va bir paytning o‗zida 
imtiyozi bu ularning o‗z moliyaviy ahvoli va bajaradigan operatsiyalari 
to‗g‗risidagi hisobotini e‘lon qilish shart emasligidadir. Bu imtiyoz tu-
fayli savdo banklar ko‗p yillar davomida mustaqil ravishda taraqqiy etdi.
Savdo banklari asosan uchta sohada faoliyat ko‗rsatmoqda: 

---

72
1. Haqiqiy bank operatsiyalari (aksept-kredit operatsiyalari, funt 
sterlingdagi zayomlarni qabul qilish va chiqarish, eksportni moliya-
lashtirish); 
2. Tadbirkorlarga xizmat ko‗rsatish (tashkilotlar birlashganda 
yordam berish, ularni moliyalashtirishning eng qulay imkoniyatlarini 
topish); 
3. Qimmatli qog‗ozlarni boshqarish (qimmatli qog‗ozlarni saqlash, 
sanoat va savdo aksionerlik jamiyatlarini, investitsion kompaniyalarni, 
xususiy fondlarni boshqarish).