Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Banklarning rezerv kapitali yoki rezerv fondi foydadan ajratmalar 
hisobiga hosil bo‗ladi va u ko‗zda tutilmagan zararlar hamda qimmatli 
qog‗ozlar kursining tushishi natijasidagi yo‗qotishlarni qoplash uchun 
mo‗ljallangan. 
Shuningdek, “Kapital zaxiralar” tushunchasi – soliqlar va boshqa 
majburiy to‗lovlar to‗langanidan so‗ng sof foyda hisobiga shakllangan 
zaxiralarni anglatadi. Zaxiralardan bank faoliyatida vujudga keladigan 
turli zararlarni ular yuzaga kelishi bilanoq hech qanday cheklashlarsiz 
qoplash uchun foydalaniladi.
Kapital yetarliligini hisoblashda, shuningdek, “Umumiy zaxiralar” 
tushunchasi ham ishlatiladi va u bank faoliyati davomida umuman yoki 
biror-bir faoliyat turi (kreditlash, investitsiyalash) natijasida yuzaga 
kelishi mumkin bo‗lgan zararlarni qoplash (masalan, yaxshi kreditlar 
123
19. 
Saderat bank 
- 
39 148 
- 
- 
20. 
Invest Finans 
Bank 
16 576 
26 670 
10 094 
160,9% 
21. 
Davr bank 
- 
21 861 
- 
- 
22. 
Orient-finans 
bank 
14 835 
21 822 
6 987 
147,1% 
23. 
Turkiston bank 
14 592 
17 641 
3 049 
120,9% 
24. 
Hi-tech bank 
15 332 
17 601 
2 269 
114,8% 
25. 
Universalbank 
15 091 
15796 
705 
104,7% 
26. 
Ravnaq bank 
12 556 
14 461 
1 905 
115,2% 
Jami 
3 242 365 
4053 143 
810 778 
125,0% 
Mamlakatimiz tijorat banklari xususiy kapitali 2013-yilda 2012-
yilga nisbatan 20 foizga yoki 810,8 mlrd so‗mga o‗sgan va 4053,1 mld 
so‗mni tashkil etgan. Shunisi xarakterliki, banklarning barchasida 
kapital o‗sish kuzatilgan. 
Banklar faoliyatida muammoli kreditlarning katta miqdori, sof 
zararlar, aktivlarning katta miqdorda o‗sishi, foiz stavkalari bo‗yicha 
yuqori darajali tavakkalchilikning yuzaga kelishi va boshqa tavakkalli 
holatlar banklarning kapital miqdorini talab qilingan miqdorda ushlab 
turishni taqozo etadi. Shu bois, O‗zbekiston Respublikasi Markaziy 
banki to‗g‗risida‖gi qonunning 52-moddasi va ―Banklar va bank 
faoliyati to‗g‗risidagi‖ qonunning 25-moddasiga muvofiq banklardan 
bank faoliyati, iqtisodiy vaziyat va moliyaviy ahvoliga xos risk 
(tavakkalchilik)ka 
qarab 
kapital 
yetarliligining 
yanada 
yuqori 
koeffitsiyentlari ta‘minlanishini talab qilishi mumkin.
O‗zbekiston tijorat banklari kapitali tarkibi va uning yetarliliga 
qo‗yilgan 
talablar 
Markaziy 
bankning 
2013-yil 
30-yanvarda 
tasdiqlangan 949-7-sonli ―Tijorat batklari kapitalining yetarliligiga 
qo‗yiladigan talablar to‗g‗risida‖gi nizom asosida tartibga solinadi. 
Bank kapitalini tahlil etishda asosiy e‘tiborlardan biri uning 
yetarlilik darajasini kuzatishga qaratilgan. Markaziy bank tomonidan 
banklar barqarorligini ta‘minlash maqsadida uning kapitalining 
yetarliligini 
belgilovchi 
normativlar 
o‗rnatilgan. Uning uchta 
ko‗rsatkichi mavjud. Banklar normal faoliyat olib borishi uchun 
kapitalning 
yetarlilik 
darajasini 
aniqlash 
bo‗yicha 
o‗rnatilgan 
koeffitsiyentlar minimal darajada bajarilishi lozim. 
Tijorat 
banklari 
kapitalining 
yetarlilik 
darajasi 
quyidagi 
koeffitsiyentlar yordamida aniqlanadi. 
K
1 
–umumiy kapitalning yetarlilik koeffitsiyenti; 

---

122
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010-yil 26-noyabrdagi 
PQ–1438-sonli qaroriga asosan 2014-yilda qo‗shimcha aksiyalar va qarz 
qimmatli qog‗ozlarini chiqarish va joylashtirish, aholi va xo‗jalik 
subyektlarining bo‗sh pul mablag‗larini jalb qilish orqali tijorat 
banklarining umumiy kapitali hajmi 2013-yilga nisbatan 25 foizga oshib 
2015-yilning 1-yanvar holatiga ko‗ra 6,9 trln so‗mni tashkil etdi. 2014- 
yilda tijorat banklari tomonidan bank ustav kapitalini oshirish maqsadida 
525,2 mlrd so‗mlik, shu jumladan, ―O‗zsanoatqurilishbank‖ning 222,6 
mlrd so‗mlik, ―Agrobank‖ning 30,0 mlrd so‗mlik, ―Asakabank‖ning 
68,8 mlrd so‗mlik, ―Ipoteka-bank‖ning 43,2 mlrd so‗mlik, ―Orient 
Finans‖bankning 19,5 mlrd so‗mlik, ―Asia Alliance Bank‖ning 23,7 
mlrd so‗mlik, va ―Qishloqqurilish bank‖ning 33,3 mlrd so‗mlik 
aksiyalari investorlar va 
nodavlat 
sektor 
subyektlari orasida 
joylashtirildi.
10-jadval