Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Chaqirilmaydigan kafolat
– kafolat chaqirilishi bekor qilinishi 
yoki 
o‗zgartirilishi (agar oldindan kelishib olingan bo‗lmasa) mumkin 
emas Ammo 
ba‘zi xorijiy davlatlar qonunchiligida chaqiriladigan 
kafolatni q
o‗llash ham ta‘qiqlanmagan Agar bank kafolati to‗g‗risidagi 
shartnomada: 
“bank kafolati chaqiriladigan xarakterga ega” deb aniq 
belgilangan b
o‗lsa bunda garant xohlagan paytida bergan kafolatini 
bekor qilishi mumkin Shuning uchun kreditorlar kafolat turiga juda 
e‘tibor bilan qarashlari lozim

---

338
Bank-kreditor qarz oluvchi va garant 
o‗rtasidagi munosabatlarda 
eng muhim jihati 
– bu bank kafolatining kuchga kirish vaqtini aniqlash 
hisoblanadi Odatda, bank kafolati berilganiga qarz oluvchi garantga 
mukofot t
o‗laydi Bu omil amaliyotda kafolatning kuchga kirishida rol 
o‗ynashi mumkin. Masalan, bank kafolati qarz oluvchi garantga kafolat 
summasidan aniq foiz hisobida komission mukofot 
o‗tkazilgandan keyin 
yoki qarz oluvchining hisob raqamiga barcha kredit summasi 
o‗tkazilgandan keyin yoki kredit shartnomasida ko‗rsatilgan maqsadlar 
b
o‗yicha kredit ishlatilganda va boshqa hollarda kuchga kirishi mumkin. 
Bank kafolatining ijro etilishi t
o‗g‗risidagi kreditor talabi, u 
tomonidan yozma shaklda kafolatda k
o‗rsatilgan hujjatlar bilan birga 
garantga taqdim etilishi kerak. 
Kreditor va garant 
o‗rtasidagi barcha munosabatlar bank kafolati 
shartnomasida aniqlanadi Bu qoidaga rioya qilmaslik yoki yozma 
shaklda shartoma tuzmaslik shartnoma haqqoniy emasligidan dalolat 
beradi Kafolat yoki ikki tomonlama shartnoma garant tomonidan 
kreditorga yuborilgan kafolat xati orqali rasmiylashtiriladi
Kafolat xati 
– bank-kreditor va garant o‗rtasida shartnomani 
tasdiqlovchi hujjat hisoblanadi Kafolat xati ssuda oluvchi tomonidan 
bankka kredit berish masalalari hal etilguncha topshirilishi lozim. 
Kafolat beruvchi, ssuda oluvchiga kafolat xatini berishdan oldin, kafolat 
xati haqida 
o‗z bankiga ariza berishi lozim va ushbu arizada kafolat 
berish zarurligi va maqsadi haqida yoritish lozim. 
Bank kafolati shartnomasida qaysi majburiyatni ijro etilishi uchun 
kafolat berilganligi kimga (kreditor nomi) berilganligi va kim uchun 
(qarz oluvchi nomi) berilganligiga k
o‗rsatilishi kerak Arbitraj 
sudlarining amaliyotidan kelib chiqqan holda bank kafolati 
shartnomasida qaysi majburiyatni ijro etilishi uchun kafolat shartlari 
aniq k
o‗rsatilmagan bo‗lsa shartnoma tuzilgan deb hisoblanmaydi
Umumiy qoida sifatida garant kreditor oldida subsidiar 
(q
o‗shimcha) javobgarlikni o‗ziga oladi Garantning va qarz oluvchining 
solidar javobgarligi bank-kreditorga nisbatan faqatgina qonunchilikda va 
shartnomada k
o‗rsatib o‗tilganda belgilanadi
Jahon 
amaliyotida 
bank-garantning 
kreditor 
oldidagi 
majburiyatlarining bajarilishi quyidagi hollarda: 
1) kafolat berilgan summa kreditorga t
o‗langanda; 
2) belgilangan kafolat muddati tugagan paytda; 
351
qondirishga erishishi mumkin. Chunki kreditor oldida qarzdor ham, 
ishonch bildiruvchi subyekt ham mas‘uliyatga ega bo‗ladi. Qarz oluvchi 
va ishonch bildiruvchi kreditor oldida bir qarzdor (birga ish olib boruvchi 
shaxs) sifatida javob beradilar. 
49-jadval