Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

o„mitasi vazifalari 
 
Banklarda kredit risklarini boshqarish muhim ahamiyatga ega. 
Jahon bank amaliyotida yirik tijorat banklarida kredit va u bilan bo
g‗liq 
risklarni boshqarishni ularning maxsus ikkita q
o‗mitasi amalga oshiradi. 
Birinchi qo‗mita 
Bank boshqaruvchisi, Kredit 
bo‗limi va Operatsion bo‗limi bosh-
liqlari, Analitik bo‗limi boshlig‗i, 
bosh iqtisodchi, buxgalter
615
k
o‗rsatadi. Bu holda kredit riskiga baho berish qiyin bo‗ladi va shu 
hollarda tahlil qilishni davom ettirish lozim b
o‗ladi. Ko‗p hollarda 
optimal k
o‗rsatkichlardan uzoq bo‗lgan koeffitsiyentlarning o‗zinigina 
tarkiblarga ajratish mumkin.
Likvid mabla
g‗larining yetishmasligi to‗lovlarni o‗z vaqtida 
oshirilmasligidan dalolat beradi va bu balans likvidligini pasaytiradi. 
Likvid mabla
g‗larining etishmasligi amortizatsiya ajratmalaridan katta 
b
o‗lgan summadagi korxona faoliyatidagi zararlar, o‗tgan yillardagi va 
kutilmagan zararlar, likvid mabla
g‗larining noto‗g‗ri baholanishi, 
kerakligidan ortiqcha summadagi mabla
g‗larning kapital qo‗yilmalariga 
y
o‗naltirilishi, uzoq muddatli investitsiyalarga keragidan ortiqcha 
q
o‗yilmalar sababli yuzaga kelishi mumkin. 
Kredit riski minimal b
o‗lishi uchun korxona likvid mablag‗larining 
miqdori qisqa muddatli qarzdorliklardan taxminan ikki barobar katta 
b
o‗lishi kerak. 
Kredit riskini kamaytirish borasida tijorat banklari 
O‗zbekiston 
Respublikasi Markaziy bankining Bir qarzdor yoki 
o‗zaro daxldor 
b
o‗lgan qarzdorlar guruhiga to‗g‗ri keluvchi tavvakalchilikning eng 
yuqori darajasi t
o‗g‗risida‖gi nizomi talablariga rioya qilishlari lozim.
Mazkur nizom b
o‗yicha har qanday bir qarzdor yoki o‗zaro 
aloqador qarzdorlar guruhining balansdan tashqari majburiyatlarini ham 
hisobga olgan holda, kreditlari jami summasi 1-bosqichli bank 
regulyativ kapitalining 10 foizdan oshgan holati yirik kredit hisoblanadi 
va bu kredit b
o‗yicha yirik yo‗qotish ehtimoli yuzaga keladi. Bir qarzdor 
yoki 
o‗zaro daxldor qarzdorlar guruhiga to‗g‗ri keluvchi 
tavakkalchilikning eng yuqori darajasi 1 darajali bank kapitalining 25 
foizidan oshmasligi kerak. Ishonchli kreditlar uchun tavakkalchilikning 
eng yuqori darajasi 1-bosqichli bank kapitalining 5 foizidan, bankning 
barcha yirik kreditlarining umumiy hajmi 1-bosqichli bank kapitalidan 8 
martadan oshmasligi lozim.
Tijorat banklar tomonidan k
o‗rsatilgan lizing xizmatlarining 
umumiy summasi (avializingdan tashqari) bank birinchi darajali 
kapitalining 25 foizidan oshib ketmasligi kerak. 

---

616
Xalqaro bank amaliyotida kredit risklarining oldini olish b
o‗yicha 
qabul qilingan y
o‗riqnomalarning tahlili shuni ko‗rsatadiki, jahon 
amaliyotida kredit risklarining oldini olish b
o‗yicha quyidagi talablar 
q
o‗yilgan: 
- biror-bir qarz oluvchi bankning asosiy kapitalining 10% ekvi-
valentidan ortiqcha mabla
g‗ ola olmaydi; 
- bir tarmoqqa beriladigan kredit miqdori bankning umumiy port-
felining 25% idan oshmasligi lozim; 
- bir qarz oluvchiga t
o‗g‗ri keluvchi taxminiy risk (garovga qo‗yil-
gan mulk baholangandan keyin) bankning asosiy kapitalining 1% i dan 
oshmasligi lozim; 
- taxminiy (kutilayotgan) risk miqdori mijozdan olinishi kutilayot-
gan yillik foyda miqdorining 3 barobaridan oshib ketmasligi kerak.