Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Riskni boshqarish subyektlari
- bular bank rahbariyati, riskni 
boshqarish boshqarmasi yoki b
o‗limi, kreditni bergan boshqarma yoki 
b
o‗lim, nazorat, monitoring bo‗linmalari va yuridik bo‗lim hisoblanadi.
613
Bank tomonidan kreditlash uchun foydalanilayotgan resurslarning 
bir qismi bankning mijozlari b
o‗lgan jismoniy va yuridik shaxslar, 
aktsionerlar mabla
g‗lari bo‗lsada, ulardan qay darajada, qaysi sohada 
foydalanish b
o‗yicha qarorni bank qabul qiladi. Bank daromad olishni 
rejalashtirishi bilan bir qatorda, 
o‗z faoliyatida ma‘lum risklar ham 
mavjud ekanligini doimo hisob qilishi, kreditlashda, avvalambor, kredit 
oluvchi mijoz va uning faoliyatining hayotiyligi, uning kreditga 
layoqatliligi, berilgan kreditning risklilik darajasini aniq k
o‗rib 
chiqqanidan keyingina kreditning 
ta‘minlanganligini inobatga olishi 
lozim. Kreditning 
ta‘minlanganligi uchun garovga olingan mulk kreditni 
qaytarib olishning oxirgi manbasidir. 
Kredit riskining darajasini aniqlashdagi muhim k
o‗rsatkichlardan 
biri, bu korxonaning moliyaviy jihatdan mustaqilligini ifodalovchi 
koeffitsiyentdir. 
Uning optimal k
o‗rsatkichi Km 0,5 ga teng bo‗lishi mumkin. Bu 
k
o‗rsatkich qarz oluvchilarning o‗z mablag‗larining summasini 
korxonaning umumiy mabla
g‗laridan katta bo‗lishi lozimligini 
anglatadi. 
O‗zbekiston hududida xo‗jalik subyektlarini qisqa muddatli 
kreditlashda, asosan, bu k
o‗rsatkichning minimal miqdori 0,3 dan kam 
b
o‗lmasligi lozim. 
Muxtorlik koeffitsiyenti hissadorlarning, aksiya egalarining va 
kreditorlarning manfaatlarini va, shu bilan birga, moliyaviy 
mabla
g‗larning tarkibini ham ifodalaydi, ya‘ni chetdan jalb qilingan 
kapital bilan 
o‗z mablag‗lari ta‘minlanganligining nisbiy darajasini 
k
o‗rsatadi. Bu ko‗rsatkich depressiya davrida korxonalarni katta 
y
o‗qotishlardan saqlaydi va kredit olish uchun kafolat hisoblanadi. Bu 
k
o‗rsatkich orqali korxonaning moliyaviy ahvoliga baho berish mumkin. 
Qoplash koeffitsiyenti (K
o‗) likvid mablag‗lari summasining qisqa 
muddatli majburiyatlar summasi nisbatini 
o‗zida ifodalaydi. Bu 
k
o‗rsatkich taxminan 2,0-2,5 dan kam bo‗lmasligi kerak va qisqa 
muddatli majburiyatlarning har bir s
o‗miga likvid mablag‗larining 2 
s
o‗mdan ortiq qismi to‗g‗ri kelishini anglatadi. O‗zbekiston 
Respublikasi tijorat banklari amaliyotida bu k
o‗rsatkich I toifaga 
kiruvchi korxonalar uchun 2,0 va undan ortiq, II toifaga kiruvchi 

---

614
korxonalar uchun 1>2, III toifa korxonalar uchun 0,5>1 qilib 
belgilangan.
Absolyut likvidlilik koeffitsiyenti (K
al
) qarzdorlik b
o‗yicha 
t
o‗lovlarni o‗z vaqtida amalga oshirishni ta‘minlaydi, ishlab 
chiqaruvchining harakatdagi aktivlar darajasini 
o‗zida ifoda etadi. 
Absolyut likvidlik koeffitsiyentining eng mukammal k
o‗rinishi bu 
likvidlik koeffitsiyenti b
o‗lib (K
l
), u yuqori va 
o‗rta likvidlik mablag‗lar 
summasi bilan qisqa muddatli qarzdorlik 
o‗rtasidagi nisbatni ifodalaydi. 
O‗zbekiston Respublikasi banklari amaliyotida bu ko‗rsatkich 1 
toifa korxonalar uchun 1,5 dan yuqori, 2 toifa korxonalar uchun 1,0 dan 
1,5 gacha, III toifa korxonalar uchun 1,0 dan kam qilib belgilangan.